История башкирских родов Тамъян

Тамъян

История башкирских родов Тамъян
(Сборник документов и материалов)
Научное издание посвящено истории башкирского родового объединения Тамъян, представители которого населяют юго-восточную, центральную. западную и юго-западную части исторического Башкортостана. Объектом исследования являются башкиры-тамъянцы, проживающие на территории Абзелиловского, Белорецкого, Куюргазинского, Мелеузовского, Миякинского, Туймазинского, Чекмагушевского, Шаранского районов Республики Башкортостан, Асекеевского района Оренбурской области и Сармановского района Республики Татарстан. В книги отражены основные этапы истории башкир названного родового объединения. Значительную часть работы занимает Приложение, в котором приводятся документы из фондов РГАДА о земельных отношениях, материалы ревизии населения 1859 г., переписей 1917, 1920, и 1927 гг., а также формулярные списки VI, VII, XI и XII башкирских кантонов Башкирско-мещеряцкого войска, шежере.

Читать далее →

Бөйөк Башҡорт иле

Бөйөк Башҡорт иле
Башҡорт халҡының боронғо тарихы менән шөғөлләнеүсе ғалимдар үҙҙәренең хеҙмәтендә ҡәбиләләр берлеген һәм айырым ырыуҙарҙы тәрән өйрәнә. Ғалимдар башҡорттарҙы улар йәшәгән Көнъяҡ Урал, Рәсәйҙең башҡа төбәктәре, Евразия өлөштәре бәйләнешендә, аҫаба ерлегендә ҡарай. Совет власы тарафынан башҡорттарҙан тартып алынып, республикаға инмәй ҡалған территориялар күп осраҡта ғалимдар иғтибарынан ситтә ҡала, иғтибар булған осраҡта ла был мәсьәләгә һаҡ ҡараш һиҙелә. “Тарихи Башҡортостан”да йәшәүсе башҡорттарға ҡарата бындай мөнәсәбәт йәшәгәндә уларҙың тарихы яйлап онотолоуға дусар ителә, тарих ысынбарлығы боҙола һәм башҡорт халҡының тарихы, данлы ҡаһарманлығы был ерҙәрҙә хәҙер йәшәгән икенсе бер халыҡтыҡы итеп күрһәтелә башлай. Шуға күрә боронғо башҡорт ерҙәрендә йәшәгән башҡорттарҙы боронғо башҡорттарға бәйләү мөмкинлеге юҡҡа сыҡҡас, ҡайһы бер тарихсылар башҡорт ырыуҙарын Йә ирандарға, Йә венгрҙарға, Йә парфяндарға бәйләй башлай. Етмәһә, башҡорт халҡының рухи һәм матди мираҫын (миҫалға Филиппов кургандарын сарматтарҙың мираҫы итеп күрһәтеүҙе генә алайыҡ) башҡа халыҡтыҡы тип атарға әҙер генә торалар.
Башҡорт халҡының тарихы тулыһынса өйрәнелеп бөтмәгән, аҡ таптар унда күп. Һуңғы быуаттарҙа Башҡортостандың тарихын өйрәнеү буйынса баҫылып сыҡҡан бик күп һандағы ғилми хеҙмәттәр, мәҡәләләр һәм китаптар башҡорт халҡының тарихын тулы килеш күҙ алдына баҫтыра алмай әле. Беҙҙең тикшеренеүҙәргә ярашлы, Башҡортостандың тарихы төрлө осорҙа бер нисә илдең составында, айырым ханлыҡтар һәм эре ҡәбиләләр берҙәмлегендә Евразия территорияһында “Бөйөк Башҡорт иле” тип ҡарала ала. Читать далее →

Киләһе заман һынауҙары

һуҡырҙар төркөмө.

Был һүрәттә рәссам оҫта һәм ғибрәтле итеп, тура һәм дөрөҫ юлдан яҙып, ҡараңғылыҡҡа батыусы кешелек образдарын сағылдырған. Картинаның сюжетында һәр герой кешенең зәғифлеген кәүҙәләндергән – ялҡаулыҡ, ҡомһоҙлоҡ, тәкәбберлек, һауалылыҡ, аяуһыҙлыҡ, битарафлыҡ, ике йөҙлөлөк, көнләшеү... Кешелектең бер-береһенә рәхимһеҙлеге, игелек һәм изгелектең сифаттарының юғалыуы, мин-минлеге, йәмғиәттең кемдәрҙерҙең шәхси фекеренә, эрелегенә, һығымталарына һәм боҙоҡлоғына эйәреп, уларҙы хуплап һуҡырҙарса ҡараңғылыҡҡа осоуын күрәбеҙ. Үҙ алды фекер итә белмәү, үҙ өҫтөндә эшләмәү һәм белемһеҙ булыу арҡаһында хәҙерге көндәрҙә бер-бер артлы килгән күмәк, киң ҡатламдағы йәмәғәт-сәйәси торошта юҡ-барҙан уйлап сығарылған «ҡот осҡос ауырыуҙар», шулай уҡ әҙәмдәрҙең күңелдәренә һеңдерелгән эске һәм тышҡы «яман дошмандар» һәм башҡа уйҙырма боҙоҡлоҡтар кешенең күҙен томамлай, рухын ағыулай һәм күңелдәрен әхлаҡһыҙлыҡ болото менән ҡаплай, психикаһына ҡурҡыу һала. Читать далее →

Һуңғы юлға оҙатҡанда...

Һуңғы юлға оҙатҡанда...
Ғәләмдәрҙең тәрбиәсеһе булған, ошо донъяларҙы яралтҡан, йәшәйеш һәм үлемде булдырған, беҙҙе лә юҡтан барлыҡҡа китергән Раббыбыҙ Аллаһ Тәғәләгә хәмед-ҫәнәләребеҙ булһа ине. Ғәләмдәргә рәхмәт өсөн ебәрелгән пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәд Мостафа саллаллаһу ғәләйһи үә сәлләм хәҙрәттәренә, салауаттарыбыҙ һәм доғаларыбыҙ ирешһә ине.
Әссәләмүғәләйкүм хөрмәтле мосолман ҡәрҙәштәр! Бөгөн беҙ бында ошо ҡайғылы йыйылышҡа, хөрмәтле кешебеҙ, (ауылдашыбыҙ, ҡәрҙәшебеҙ, мәрхүмебеҙ, мәрхүмәбеҙ)...(исеме)...һуңғы юлға оҙатырға йыйылдыҡ .
Әҙәм балаһының өс туйы тигән әйтем бар: кешенең был донъяға тыуыуы — бәпәй туйы, мөхәббәткә бәйләнеп, ғәилә ҡорорға ниәтләнеү — өйләнешеү туйы һәм бәндә ғүмеренең һуңғы туйы — ул йыназа, мәрхүм-мәрхүмәләребеҙҙе һуңғы юлға оҙатыу йолаһы. Читать далее →

Ғәли ибн Әбү Талиб, «Нәһж Әл-Бәлаға»

«Һөйләм оҫталығы юлынан», Баҫманы татарсаға тәржемә итеп, нәшергә әҙерләүсе: Мөхәммәт Галләм Мостафа
Гали бине Әбү Талиб, Сөйләм осталыгы юлыннан / Татарчага М. М. Галләм тәрҗемәсе. — Мәскәү: «Садра» нәшрияты, 2017. –464 бит. ISBN 978-5-906859-28-0
Мөселман дөньясында, аеруча шигыйлар мохитендә, үзенең әһәмияте буенча Изге Коръәннән генә калыша торган җыентыкның татар теленә беренче тулы тәрҗемәсе.
«Нәһҗ әл-бәлага» — «Сөйләм осталыгы юлыннан» бүген барлык гарәп гуманитар югары уку йортларында өйрәнелә, чөнки аның теле — югары «садж`» яисә рифмаланган прозаның үрнәкле стиле. Җыентык өч өлештән — хөтбә, хатлар һәм афоризмнардан (канатлы сүзләр) тора. Аларны төрле вакытта һәм хәл-вакыйгаларда, әмма бер үк тарихи җирлектә — пәйгамбәрнең вафатыннан соң ике генә дистә ел үткәндә Ислам хәлифәлеген чолгап алган беренче сәяси фетнә чорында имам Гали сөйләп ишеттергән яисә үз куллары белән язган. Читать далее →

Мәсет төҙөүҙә ҡатнашыу

мечеть, фундамент

Мәсеттәр – Аллаһ Тәғәләнең ер өҫтөндә булған йорттары. Кем Аллаһты һөйә, ул Уның мәсеттәрен дә һөйә. Мәсет бит уның Һөйөклөһөнең йорто. Шуға күрә, ул нисек тә булһа күберәк ваҡытын яратҡан Раббыһының йортонда үткәрергә тырыша, Ер өҫтөндә ҡоролған һәр мәсет Аллаһ Тәғәләгә ҡәҙерле. Шуға күрә лә Аллаһ Тәғәләнең йорттарын емереү, мәсеттәрҙең эшмәкәрлегенә аяҡ салыу, мәсетте торғоҙоусыларға ҡаршы көрәшеү иң ҡурҡыныс гонаһтарҙан һанала. Ундайҙарға Аллаһтың вәғәҙәһе бик ҡаты. Аллаһ йортон һалырға ярҙам итеү – ул үҙеңә йәннәттә өй һалыу. Шуға ла был мөмкинлекте ҡулдан ысҡындырмайынса, һәр кем күпме булһа ла өлөш индерергә тырышһын ине. Читать далее →

Рамаҙан айында ураҙа

Рамаҙан айында ураҙа
Аллаһтың тәҡүәле ҡолдары нәсихәте китабынан.
Шәйех Мәүләнә әйтә:
«Изге Рамаҙан айы етте. Күктән рухи аҙыҡ төшһөн өсөн, матди ризыҡтан баш тарт. Был айҙа рухиәтең өсөн табын ҡорола. Был — йөрәктәребеҙҙе тәнебеҙ гонаһтарынан арындырыу һәм уны Илаһи һөйөү һәм иман менән һуғарыу айы».
[Барса маҡтауҙарыбыҙ беҙҙе изге Рамаҙан айына ҡәҙәр йәшәткән Аллаһу Сүбхәнәһү үә Тәғәләгә. Изге Рамаҙан — шәфҡәткә һәм бәрәкәттәргә күмелгән ай. Рухи ҡиммәттәр тиреү өсөн иң уңдырышлы ай был. Был ай — Аллаһу Тәғәләнең Мөхәммәт Мостафа (салләллаһу ғәләйһи үә сәлләм) өммәтенә махсус бүләге. Был ай — ихлас мөьминдәр өсөн Илаһи бүләктәр хазинаһы. Аллаһ илсеһе (салләллаһу ғәләйһи үә сәлләм) әйтә:
«Әгәр Аллаһ ҡолдары Рамаҙан айының хәкиҡи ҡиммәтен белһә, өммәтем уның йыл буйы дауам итеүен теләр ине». (Хәйсәми, т. III, стр. 141) Читать далее →

Салафит-ваххабиты Башкортостана

Сегодня некоторые типы пытаются скрыть факты существования и распространения салафит –ваххабизма в Башкортостане. Этим типам рекомендую читать книгу шейха Зайнуллы Расулева (1833—1917) «Божественные истины», где уважаемый шейх разносить этих ваххабитов в пух и прах. Поэтому последние годы ДУМ РБ Башкортостана под управлением муфтия Биргалина не проводить «дни великого ученного Зайнуллы ишана». Они стараются, чтобы мы забыли своего родного духовного короля башкиров. Каждый год соседние республики Татарстан, Чечня, Дагестан, Казахстан проводят чтения посвященные «Великому шейху». А муфтият даже не вспоминает, что был такой великий ученный! Книга «Божественные истины»: https://nazir1965.com/pdf-pdf-kitaptar/z%D3%99jnulla-r%D3%99s%D2%AFlev-%D2%BB%D3%99m-va%D2%BBabittar.html
Ваххабиты – это последователи салафизма, идеологи «чистого ислама»- радикалы-исламисты, которые очень далеки от Исламской религии, ваххабизм – относится не к исламу, а к исламизму. Исламизм напоминает фундаменталистов в других религиях, повторяет фашизм и коммунизм в стремлении совершенствовать методику господства над населением. Наиболее важным признаком, отличающим Ислам от исламизма, является то, что последний подчиняет политику религии. Исламисты утверждают, что они авангард мусульман, интегрирующие веру и политику, но их главная задача – получение власти и реализация ее только исламистами с исключением из политического процесса иных сил. Читать далее →

Сәйфулла хәҙрәт

указ

Әлхәмдүлиләәһи!
Аллаһ Тәғәлә насип иткәс, мөфтөй Тәлғәт-хәҙрәт Тажетдин указы менән яңы йыл башында Әбйәлил районының имам-мөхтәсибен Сәйфулла хәҙрәт Ғәйсинде Әбйәлил, Учалы, Бөрйән, Хәйбулла райондарында йәшәүсе мосолмандарҙың йәмғиәтенә Ислам диненең ахун вазифаһын башҡарыусы итеп тәғәйләнде. Аллаһ Тәғәлә Сәйфулла хәҙрәткә көс-ҡеүәт биреп, Уның ризалығы ярҙамында халҡыбыҙҙы иманға ҡайтарыуҙа, динебеҙҙә тырышлыҡ күрһәтеп, Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәд саллаллааһу ғәләйһи үәс-сәләмдең сөннәһенә һәм Аллаһының Изге китабы Ҡөръән Кәримгә таянып, ата-бабаларыбыҙҙың ғөрөф-ғәҙәттәрен, ғибәҙәттәрен дауам итеп, нурлы тәриҡәт юлында ихласлыҡ, тырышлыҡтар күрһәтергә насип итһен. Әмин!

Читать далее →

Вахаббиттар аҙанға ҡаршы!

Әбйәлил районының ҡайһы бер мәсеттәрендә таймер (реле времени) аша биш намаҙ ваҡыт етеү менән дискыға (флешкаға) яҙылған матур аҙан тауыштары яңғырап тора. Райондың үҙәк мәсетендә лә мөхтәсиб алышынмаҫ борон шулай ине. Элекке мөхтәсиб район үҙәгендә яҡынса 9 мең кеше йәшәгәндәр араһынан аҙан әйтергә бер мөәзин таба алмағас (халыҡ менән эш итә белмәгәс) минән ваҡыт таймерҙары ҡуйҙыртып алды һәм унда биш намаҙ ваҡытына яҙылған аҙан яңғырап торҙо. Хәҙер бер кемдә һайламаған, мөфтий Бирғәлин тарафынан ҡуйылған, имеш Мәккәлә өс йыл уҡыған, тик Әттәхийәтте лә уҡый белмәгән кешене мөхтәсиб итеп ҡуйҙылар. Был әҙәм Ғәрәпстанда өс йыл Ислам университеттың курсын уҡығанмы әллә ваххабиттар әҙерләү курсын үткәнме? Нисек инде 25-30 йыл Ислам динендә булып, шунда имам булып йөрөп, намаҙҙа үтәлә торған Әттәхийәтте уҡый белмәҫкә? Ана шул наҙандарҙың наҙаны булған әҙәмдәрҙе имам итеп, мөхтәсиб итеп ҡуя Бирғәлин, видеоһын киләһе мәҡәләлә һалырмын, иншаАллаһ.
Читать далее →