тарих, риүәйәттәр, легендалар

                                                                     Рәғәиб кисәһе
     Аллаһ Тәғәлә иманлы ҡолдарына мәрхәмәтле һәм шәфҡәтле булғаны өсөн, ҡайһы бер айҙарға, көндәргә һәм кисәләргә өҫтөнлөк бирҙе. Мөхәммәд (саллаллаһу ғәләйһи үә сәлләм) өммәтенә бик мөбәрәк һәм бик фазыйләтле көн һәм кисәләр бүләк итә. Был замандарҙа (ваҡыттарҙа) ҡылына торған доғаларҙың, тәүбәләрҙе ҡабул ителәсәген белдертте. Ҡолдарының күп ғибәҙәт ҡылыуҙары, доға һәм тәүбә итеүҙәре өсөн шундай замандарҙы (ваҡыттарҙы) сәбәп итә. Был мөбәрәк һәм фазыйләтле көн һәм кисәләренең бер өлөшө өс айҙар исемен йөрөткән Рәжәб, Шәғбан һәм Рамаҙан айҙары эсендәлер, Рағаиб, Миғраж, Бәраәт һәм Ҡәҙер кисәләре был айҙар эсендә ҡәҙерле һәм тиңһеҙ кисәләрҙер. тулыһынса ошонда уҡығыҙ...

                                                         Әбйәлилдәр 1812 йылда

                                      1812 йылғы Ватан һуғышында — әбйәлилдәр
          1812 йылдың 12 июнендә Франция ғәскәрҙәре Рәсәйгә ҡаршы һуғыш башлаған. 8 августа батша Александр I Ырымбур губернаһы башҡорттарынан 30 һәм унан да күберәк һыбайлы полк тупларға тигән бойороҡ сығара һәм уны утәуҙе Ырымбур губернаһы ғәскәрҙәренең баш атаманы Углицкийға йөкмәтә.
     Июль-октябрь айҙарында 18 башҡорт атлы полкы ойошторола. Бөтәһе I Ватан һуғышында башҡорттарҙан тупланған 28 һыбайлы полк ҡатнаша. Хәҙерге Әбйәлил районы биләмәһендә, элекке 6-сы башҡорт кантонының, Үрге Урал өйәҙендә ике — 14-се һәм 15-се атлы полк төҙөлә. 7 октябрҙә улар һуғышҡа оҙатыла. тулыһынса ошонда уҡығыҙ...

                                                                         Йөрәк хәтере

     Мин Мәхмүтова Хәснә Насибулла ҡыҙы, 1938 йылда Буранғол ауылында, ярлы крәҫтиән ғаиләһендә тыуғанмын. Бала сағым Бөйөк Ватан һуғышы осорона тура килә. Атайым һуғышҡа киткәс, бәләкәс кенә бер бүлмәле өйҙә өс бала ҡалдыҡ: ағайым, апайым һәм мин. Бына шул ваҡыттан аслыҡ, яланғаслыҡ башланды ла инде...” Көҙөбил” колхозы инәйҙәргә, ҡарттарға, бала-сағаға ҡалды. Инәйҙәр ҡара кискә ҡәҙәр кәбән дә ҡойҙолар, иген дә урҙылар, колхоз малына бесән эшләнеләр. Эшселәр төшкө ашҡа ыумас, өйрә, ҡатыҡ, ҡатырмаҡ алып баралар. Ҡайһы ваҡыт эш хаҡына икейөҙ грамм он бирәләр ине. Минең инәйем бер һыйырҙан өҙөлмәне, һыйырға ай яҡтыһында бесән эшләр ине, тик 200 литр һөт — һалым, шуға күрә май-ҡаймаҡ ашаған булманы. Май йыйылһа Кирәбе ауылына алып барып һатып килә торғайны, сөнки сарыҡ тегеп кейергә еп, күн һәм башҡа донъяның кәрәк ярағы күп кәрәк. Мин бала сағымда ит ашағанымды хәтерләмәйем, сөнки һыйырҙың быҙауын йылда хөкүмәткә тапшырып торҙоҡ, тағы ла 200 йомортҡа, һарығың бармы, юҡмы һорап тормайҙар, һарыҡ йөнө лә йылда тапшырырға тура килде. Тағы инәйҙәрҙе “займ” тигән нәмә йонсота ине, нисә һум түләп алғандарҙыр инде, мәжбүри эш булды. Минең бала саҡта ашап үҫкән аштарым: кәһәл, ыумас, ҡатыҡ, ҡурмас, өйрә... Инәйем кәһәл бешерергә ҡуйһа беребеҙҙе туҡтауһыҙ болғап торорға ҡуша, уны һоло ононан бешерәләр, болғатмаһаң күмһей. Ҡатырмаҡты әшәк өҫтөнә һалып алалар, инәйем бер ҡатырмаҡты дүрткә бүлә ине. Беҙ оҙағыраҡҡа етһен тип, әҙләп кенә семтеп ашайбыҙ. Исмаһам ауылыбыҙҙа картуф үҫмәне, ҡырау алып торҙо, тиҙәр.
тулыһынса ошонда уҡығыҙ...

     Һуғыш йылдарын иҫкә төшөрҙөм...

     Һуңғы ваҡытта һуғыш йылдарында һәм уның һөҙөмтәһендә ыҙалыҡтар күргән фронтовиктар ғына түгел, уларҙан тыуып ҡалған балалар ҙа теге донъяға күсә башланы. Шуға күрә беҙгә, һуғыш балаларына, ул ваҡыттарҙы сағылдырып, иҫкә төшөрөп китеү фәһемле булыр, тип уйлайым.
     Ул йылдарҙың касафатын татыған хәҙерге ололарҙың күбеһе тормоштоң ҡәҙерен белеп йәшәйҙәр. Йәшерәктәр был донъяның ҡуласа икәнен бик аңлап етмәйҙәр әле. Балаларыбыҙ эшһеҙ генә рәхәт йәшәү тураһында хыялланып, ялҡау булып үҫәләр. Берәй хафа килеп сыҡмаһын, Аллаһ һаҡлаһын, улар күнегә алмаҫтар, тип ҡурҡам. тулыһынса ошонда уҡығыҙ...