тарих, риүәйәттәр, легендалар

                                                         Дин тарихынан сәхифәләр.
     Исмәғил, ғәләйһис-сәләм, тормошонан бер нисә һабаҡ.
     Исмәғил, ғәләйһис-сәләм, ғәрәптәр араһында үҫә. Улар менән аралашып, ғәрәп телен өйрәнә, ғәрәп телендә матур итеп һөйләшә белеү ҙә Исмәғилдән башлана.
     Йәмәғәте менән улын күрер өсөн Ибраһим, ғәләйһис-сәләм, һәр айҙа, икенсе бер риүәйәттә йылына бер тапҡыр Мәккә яҡтарына килеп йөрөй, әммә оҙаҡ-оҙаҡ туҡталып та, атынан йәки дөйәһенән дә төшөп тормай Шамға ҡайтып китер була. Сөнки был яҡтарҙа туҡталып, атынан да төшөп тормаҫҡа Сара алдында ант иткән, уға вәғәҙә биргән була ул. тулыһынса ошонда уҡығыҙ...

                                                 Әбйәлил — Асҡар

     Асҡар — Әбйәлил районының үҙәге. Ул Урал аръяғындағы боронғо ауылдарҙың береһе. Асҡарҙың өс исеме булған. Уларҙа ауылдың оҙайлы тарихы сағылған.
     Асҡар ауылы иң тәүҙә Түңгәүер тип йөрөтөлгән. Түңгәүер тигән исемде ауылға ҡәбилә исеменә ҡарап ҡушҡандар. Сөнки был ауылда йәшәгән кешеләр элек түңгәүер ҡәбиләһенә ҡараған. Түңгәүер ҡәби-ләһенә килгәндә, ул борон замандарҙа бөрйән, үҫәргән ҡәбиләләре менән бергә йәшәр булған. Элек уларҙың йәйләүҙәре лә бер-береһенән алыҫ булмаған. Бөрйән, түңгәүер һәм үҫәргән башҡорттарының төп өлөшө Башҡортостандың хәҙерге Бөрйән, Әбйәлил, Йылайыр, Хәйбулла, Ейәнсура, Ырымбур өлкәһенең Ҡыуандыҡ, Медногорский, Һарыҡташ райондарында таралған. Борон улар башҡорттар йәшәгән ерҙе көньяҡтан сикләп торғандар. Бер-береһенә яҡын йәшәһәләр ҙә, һәр ҡәбиләнең ере үҙенә айырым булған. тулыһынса ошонда уҡығыҙ...

                                       Ер һатмағыҙ, башҡорттар,
                                       Ерҙәй дәүләт һис тә юҡ
     Аҫтағы тарихи хикәйәттә бынан бер быуат элегерәк заманда башҡорттоң сит-яттарға ер һатыуы ниндәй ҙур проблемаларға килтереүең тасиурләй. Хатта халыҡтың изгелек яғы бөтөп, мораль яҡтан түбәнгә төшөүен. Был бер быуат элек... Беҙҙең 1990 –сы йылдарҙа сит ил демократияһы менән халыҡты бөтөнләй аҙҙырҙылар. Бөгөндә күрәбеҙ: төпкөл ауыл башҡорттарына тиклем аҡсаға нәфселәнеп әле лә урыҫтарға үҙҙәренең участкаларын һатыуҙарын. Өҫтә ултырған «ағайҙарҙың» «Башнефть» һымаҡ организацияларҙы меңләгән гектар ере менән сит олигархтарға осороуын.«Ерһеҙ ҡалыу – илһеҙ ҡалыу» нимәгә алып килде үткән быуат башҡорттарын. Яуҙа-ҡырылыш, меңәрләгән янған ауылдар, меңәрләгән ҡорбандар. Диндән ситләшеү арҡаһында граждандар һуғышы, Бөйөк Ватан һуғышы... Бөгөн Аллаһ Тәғәлә беҙгә аманат итеп биргән ерен ҡәҙерләмәгәнгә ҡәһәрен ебәрмәҫ, тип уйлайһығыҙмы? Ере юҡтың – иле юҡ, иле юҡтың – ере юҡ; ил, ере булмағандың көн итерлек хәле юҡ. Балаларығыҙға ерҙе һәм динде ҡалдырмаһағыҙ – уларҙың нәҫеле юҡ. Бер урыҫ ауылға килде тип, бөтә ауыл урыҫҫа һупалай, ә урыҫ башҡортҡа әйләнмәҫ. Бөгөн шул әҙәмгә ерен һатҡан – иртәгә шуның бөтә ерҙе бысратып йөрөгән сусҡаһын көтәр, бына һиңә тәүге яза!

тулыһынса ошонда уҡығыҙ...

I. ӘҘӘМ ВӘ ИБЛИС
Хоҙа ғөзимәт вә ҡөҙрәт менән был ерҙе хаҡ иткәс,
Ер өҫтөндә әҙәмдәр яратырға ваҡыт еткәс,
Ниһөйөтһеҙ кешеләргә булыр тип ер йөҙө меҫкен
Ер өҫтөнө үҙенең фөйзене әсрарҙы сәскән.
Ҡояш нур сәсте ергә күктән, яҡтырҙы ай төндө,
Кешеләрҙе яралтмаҡ булды шунан һуң ер өҫтөндө.
Ниңәлер?.. Шул ваҡыт Алла мәләктәргә хәбәр бирҙе:
«Әҙәм балалары өсөн хаҡ ҡылдым ҡара ерҙе,
Әҙәм хәлифә булыр ергә уны шуға яраттым», — тип,
«Уға ниғмөттәр бирҙем, һеҙгә биргәндән артыҡ», — тип.
Был төблиғты әйткәс тә мәләктәр аптыраштылар.
«Был ниндәй эш?» — тиеп, был мәсьәләлә һүҙҙәр астылар.
Тинеләр: «Был фәсад әһлен яратмаҡта ни хикмәт бар?
Ғази буласаҡ әҙәмдәрҙә был ниндәй әфзөлиәт бар?
Гонаһ эштәр ҡылырҙар һәм улар мотлаҡ түгәрҙәр ҡан.
Тулар ергә фәсад, талаш, һуғыш, ғәйбәт менән боһтан. тулыһынса ошонда уҡығыҙ...