История деревни Таштимерово

     На этой фотографии башкирская деревня в развед-документах спецслужб Германии в 1930—1940 годах. Башкирия в документах Третьего рейха. Уфа. 2020...pdf:    https://vk.com/doc388614603_548682888?hash=51ebe072d8b1fecb62&dl=3d1f7840553366bb5a Читать далее →

                                                         СССР –ҙағы Ислам дине
     Ҡайһы бер дин әһелдәре дингә ҡаршы булған замандарҙы иҫкә алыу гонаһ була тип әйтергә маташалар. Ысынында, үҙ ил тарихтарыбыҙҙы, башҡа йәшәйеш замандарҙы иҫкә алып һығымта эшләмәһәк беҙ үҙ аҡылыбыҙҙа булабыҙмы һуң? Ҡөръәндә лә бит ер, ил, шәхестәр, пәйғәмбәрҙәр, һәр быуындың, милләтең яҙмышы тарихе яҙылған бит. Тарихыбыҙҙың бер мәле динһеҙлек менән үтте тип, Америкала Амазонияла йәшәгән ҡырағай ҡәбиләләрҙе иманһыҙҙар тип, уларға ла ғәйеп тағайыҡ. Беҙ уҙған ғүмеребеҙгә әйләнеп ҡарамаһаҡ, гонаһларҙы иҫкә алмай тәүбә итмәһәк, фәрештә булып китәбеҙ түгелме? Тәҡдиргә риза булмай зарланабыҙ бит. Ожмаҡ төбәге булған Башҡортостанда йәшәүгә риза булмай, Ғәрәбстандағы сүллектә йәшәгән бедуиндәрҙең дөйәһенә ултырыға самалайбыҙ түгелме. Шул ғәрәптең ауыҙына ҡараһаҡ, иманыбыҙ арта имеш. Читать далее →

                                                         Дин тарихынан сәхифәләр.
     Исмәғил, ғәләйһис-сәләм, тормошонан бер нисә һабаҡ.
     Исмәғил, ғәләйһис-сәләм, ғәрәптәр араһында үҫә. Улар менән аралашып, ғәрәп телен өйрәнә, ғәрәп телендә матур итеп һөйләшә белеү ҙә Исмәғилдән башлана.
     Йәмәғәте менән улын күрер өсөн Ибраһим, ғәләйһис-сәләм, һәр айҙа, икенсе бер риүәйәттә йылына бер тапҡыр Мәккә яҡтарына килеп йөрөй, әммә оҙаҡ-оҙаҡ туҡталып та, атынан йәки дөйәһенән дә төшөп тормай Шамға ҡайтып китер була. Сөнки был яҡтарҙа туҡталып, атынан да төшөп тормаҫҡа Сара алдында ант иткән, уға вәғәҙә биргән була ул. Читать далее →

                                             Өфөнөң элекке мәсеттәре
     Өфөнөң беренсе йәмиғ мәсете — 1830 йылда мөфтий Әбсәләм Әбдрәхимовтың тырышлығы менән һалына. Төҙөлөш өсөн киткән сығымдарҙы икенсе гильдия сауҙагәре Мөьмин Таһиров күтәрә. Мәсет көмөш аҡса менән ун ике мең һумға төшә. Был бина аҙаҡтан бер нисә тапҡыр үҙгәртеп ҡорола.
     Әбдрәхим мөфтөйҙөң вафатынан һуң мәсеткә имам булып уның улы Әхмәҙей Әбделсәләмов ҡала. Уны 1844 йылда, Хажи Тархан Сөләймәнов алмаштыра ла 41 йыл буйы имамлыҡ итә.
     1885 йылдың 2 ғинуарында мөфтөй Сәлимгәрәй Тәфкилев вафат була ла йәмиғ мәсете эргәһенә ерләнә. 1890 йылда мәсет файҙаһына емеш-еләк баҡсаһы, мунсаһы булған күршеләге йорт һатып алына. Унда хәҙер Рәсәй мосолмандарының үҙәк Диниә назараты. Читать далее →

                                                 Әбйәлил — Асҡар

     Асҡар — Әбйәлил районының үҙәге. Ул Урал аръяғындағы боронғо ауылдарҙың береһе. Асҡарҙың өс исеме булған. Уларҙа ауылдың оҙайлы тарихы сағылған.
     Асҡар ауылы иң тәүҙә Түңгәүер тип йөрөтөлгән. Түңгәүер тигән исемде ауылға ҡәбилә исеменә ҡарап ҡушҡандар. Сөнки был ауылда йәшәгән кешеләр элек түңгәүер ҡәбиләһенә ҡараған. Түңгәүер ҡәби-ләһенә килгәндә, ул борон замандарҙа бөрйән, үҫәргән ҡәбиләләре менән бергә йәшәр булған. Элек уларҙың йәйләүҙәре лә бер-береһенән алыҫ булмаған. Бөрйән, түңгәүер һәм үҫәргән башҡорттарының төп өлөшө Башҡортостандың хәҙерге Бөрйән, Әбйәлил, Йылайыр, Хәйбулла, Ейәнсура, Ырымбур өлкәһенең Ҡыуандыҡ, Медногорский, Һарыҡташ райондарында таралған. Борон улар башҡорттар йәшәгән ерҙе көньяҡтан сикләп торғандар. Бер-береһенә яҡын йәшәһәләр ҙә, һәр ҡәбиләнең ере үҙенә айырым булған. Читать далее →

                                                                  Тере тарих
     «Юҡ, балам, беҙ Себергә әпәйгә китеп барабыҙ. Ауылда халыҡ бик ас. Атайың да беҙҙең менән бармаҡсы булғайны, аҡса әҙ, тип тороп ҡалды. Халыҡ астан шешенә, ҡайһылары малдарын һуйып ашай, ваҡ мал ҡалманы шикелле. Эт-бесәйҙәрҙе лә бөтөрҙөләр. Хәлдәр, улым, бик мөшкөл. Атайың Бибийен ҡыуып маташа ине, нишләгәндер. Вәлиулла ағайың бик аҡһай, шешенеп бөткән, Михайловкаға етә алмай ултыра ине»,– тип һөйләнеләр. Ағиҙел №3 2010 йыл

     Аҫта мышка ярҙамында өрөлтөп уҡый алаһығыҙ. Уң яҡта өҫтә ҡара дүртмөйөш стрелка менән шунда баҫып ҙурайтығыҙ. Читать далее →

                                       Ер һатмағыҙ, башҡорттар,
                                       Ерҙәй дәүләт һис тә юҡ
     Аҫтағы тарихи хикәйәттә бынан бер быуат элегерәк заманда башҡорттоң сит-яттарға ер һатыуы ниндәй ҙур проблемаларға килтереүең тасиурләй. Хатта халыҡтың изгелек яғы бөтөп, мораль яҡтан түбәнгә төшөүен. Был бер быуат элек... Беҙҙең 1990 –сы йылдарҙа сит ил демократияһы менән халыҡты бөтөнләй аҙҙырҙылар. Бөгөндә күрәбеҙ: төпкөл ауыл башҡорттарына тиклем аҡсаға нәфселәнеп әле лә урыҫтарға үҙҙәренең участкаларын һатыуҙарын. Өҫтә ултырған «ағайҙарҙың» «Башнефть» һымаҡ организацияларҙы меңләгән гектар ере менән сит олигархтарға осороуын.«Ерһеҙ ҡалыу – илһеҙ ҡалыу» нимәгә алып килде үткән быуат башҡорттарын. Яуҙа-ҡырылыш, меңәрләгән янған ауылдар, меңәрләгән ҡорбандар. Диндән ситләшеү арҡаһында граждандар һуғышы, Бөйөк Ватан һуғышы... Бөгөн Аллаһ Тәғәлә беҙгә аманат итеп биргән ерен ҡәҙерләмәгәнгә ҡәһәрен ебәрмәҫ, тип уйлайһығыҙмы? Ере юҡтың – иле юҡ, иле юҡтың – ере юҡ; ил, ере булмағандың көн итерлек хәле юҡ. Балаларығыҙға ерҙе һәм динде ҡалдырмаһағыҙ – уларҙың нәҫеле юҡ. Бер урыҫ ауылға килде тип, бөтә ауыл урыҫҫа һупалай, ә урыҫ башҡортҡа әйләнмәҫ. Бөгөн шул әҙәмгә ерен һатҡан – иртәгә шуның бөтә ерҙе бысратып йөрөгән сусҡаһын көтәр, бына һиңә тәүге яза!

Читать далее →

                                                 Иман иле – Мәккә
     Иман иле – Мәккә бишегенә асып индем донъя ишеген...
     Бисмилләһир-рәхмәниир-рәхиим! Рәсәйҙең хажға барыуҙы үҫтереүгә ярҙам күрһәтеүсе хәйриә фонды аша беҙҙең төркөм, 2011 йылда тур операторҙарҙан алданып, хаж сәфәренә бара алмаған мосолмандар, 2012 йылдың 19 октябрендә Ислам диненең бишенсе әрҡанын үтәү өсөн сәфәргә юлландыҡ. Аллаһы Тәғәлә Ҡөрьәндә шулай тигән: “…Кешеләрҙең Аллаһ алдында булған бурыстарына хаж ҡылыу керә, әгәр улар быны үтәй алырлыҡ булһалар” (“Ғимран”сүрәһе, 97).
     Хаж мөмкинлеге булған, бәлиғ һәм һау,сәләмәт кешеләргә фарыз. Ибраһим һәм Исмәғил пәйғәмбәрҙәр тарафынан тергеҙелеп, улар, башҡа пәйғәмбәрҙәр һәм сәхәбәләр ғибәҙәт ҡылған урын булғанға күрә, Ҡәғбәтулла мөбәрәк бер ғибәҙәтхана иҫәпләнә. Шуның өсөн дә Аллаһы Тәғәлә беҙгә шул ғибәҙәтхананы зыярат ҡылырға ҡушҡан. Быны атҡара алған кешеләргә ҙур әжер һәм сауаптар вәғәҙә иткән. Ғалимдарҙың һүҙҙәренә нигеҙләнеп, хаж Һижриҙең алтынсы йылын да фарыз булған, шул нигеҙҙән Аллаһы Тәғәлә аят иңдергән: “Аллаһ ризалығы на өмөт менән хаж һәм үмрәне иң камил рәүештә үтәгеҙ” (Баҡара сүрәһе,196-cы аят). Читать далее →

I. ӘҘӘМ ВӘ ИБЛИС
Хоҙа ғөзимәт вә ҡөҙрәт менән был ерҙе хаҡ иткәс,
Ер өҫтөндә әҙәмдәр яратырға ваҡыт еткәс,
Ниһөйөтһеҙ кешеләргә булыр тип ер йөҙө меҫкен
Ер өҫтөнө үҙенең фөйзене әсрарҙы сәскән.
Ҡояш нур сәсте ергә күктән, яҡтырҙы ай төндө,
Кешеләрҙе яралтмаҡ булды шунан һуң ер өҫтөндө.
Ниңәлер?.. Шул ваҡыт Алла мәләктәргә хәбәр бирҙе:
«Әҙәм балалары өсөн хаҡ ҡылдым ҡара ерҙе,
Әҙәм хәлифә булыр ергә уны шуға яраттым», — тип,
«Уға ниғмөттәр бирҙем, һеҙгә биргәндән артыҡ», — тип.
Был төблиғты әйткәс тә мәләктәр аптыраштылар.
«Был ниндәй эш?» — тиеп, был мәсьәләлә һүҙҙәр астылар.
Тинеләр: «Был фәсад әһлен яратмаҡта ни хикмәт бар?
Ғази буласаҡ әҙәмдәрҙә был ниндәй әфзөлиәт бар?
Гонаһ эштәр ҡылырҙар һәм улар мотлаҡ түгәрҙәр ҡан.
Тулар ергә фәсад, талаш, һуғыш, ғәйбәт менән боһтан. Читать далее →