Архив автора: Назир Сабитов

Еңеләйтелгән намаҙ

                                                 Еңеләйтелгән намаҙ

     Сәфәрҙә, юлда, ҡырҙа, вахтала, эштә йөрөгән кешеләргә намаҙҙы нисек уҡырға һуң? Намаҙҙарҙы берләштерергә буламы? Миҫалға: ҡайһы бер кешеләр Сибайҙан, Баймаҡтан Магнитогорск ҡалаһына йөрөп эшләйҙәр. Сибай менән Магнитогорск ҡалалары араһы 97 км тирәһе. Ислам динебеҙ буйынса мосолман кешеһе үҙ йәшәгән урынынан 90 км тирәһе ары китһә, уға намаҙҙы ҡыҫҡартып уҡырға рөхсәт ителә. Әйтәйек өйлә (төшкө) намаҙҙың фарызы дүрт рәҡәғәт, ул шуларҙың тәүге ике рәҡәғәтен генә уҡый. Сөннәт һәм нәфел намаҙҙарын уҡымаһаңда була, әгәр уҡырға теләк бар икән, ул ваҡытта уларҙың күп рәҡәғәтлеһе ҡыҫҡартылмай тулыһынса уҡыла. Ә иртәнге намаҙҙың сөннәте уның фарызы менән бергә мотлаҡ уҡыла. Шулай уҡ ахшам менән витр намаҙҙары тулыһынса уҡыла
     Юлда саҡта бәндә тота башлаған ураҙаһын тотмаһа ла була, мәжбүри булған Рамаҙан ураҙаһын өҙә ала. Тик һуңынан был ураҙаны ҡаза ҡылып тултырып ҡуя. Читать далее

Ямғыр һәм зекер

                                                      Ямғыр үә зекер (вәғәҙ)

     Әлхәмдүлилләәһ, Аллаһ насип иткәс ҡышта етеп килә, тышта ҡар бөртөктәре төшә. Әммә һуңғы йылдарҙа төбәгебеҙҙә бик һирәк кенә ҡарҙар яуа, әҙ генә ямғырҙар һибәләй, шул арҡала йәшеллек кибә, һыуҙар ҡорой, урман-далалар яна, ел-дауылдар көсәйә. Сәбәбе нимәлә һуң? Әйҙәгеҙ ҡараштырып үтәйек.
     Нимә ул ямғыр? Ямғыр ул Аллаһы Тәғәләнең беҙгә оло бер бәрәҡәте һәм ҙур бер рәхмәте. Беҙҙең был донъялағы төп йәшәү сығанағы – һыуҙарыбыҙҙы тулыландырып торған бөтмәҫ ниғмәт үә мөғжизә ул. Хатта яңы тыуған баланың тәне 90- 97 процент һыуҙан тора һәм кеше ҡартая килә 60-80 йәштә уның кәүҙәһендә һыуҙың кимәле 50 процентҡа ҡала. Ғалимдар әле һаман һыуҙың нимә икәнен аңлата алмайҙар. Ул Аллаһ Тәғәләнең бөйөк мөғжизәһе ул. Читать далее

Ситек, мәсех

                                          Ситек, мәсех

     Мәсех хаҡында, ситеккә мәсех ҡылыу мәсьәләләре.

     Мәсех – шайтан ашығын, шайтанашыҡты (лодыжка, щиколотка) һәм аяҡтың шул өлөшөн ҡаплай торған ситекте (итек, ичиг и кожанные носки) һалмаған хәлдә ситек өҫтөнән йеүешләп һыпырыу ул. Ҡайһы бер китаптарҙа, бигерәктә татар телендәгеләрҙә тубыҡты ҡаплап торған ситекә мәсех, йә иһә тубыҡҡа тиклем тәһәрәт алығыҙ тип яҙылғанын уҡырға була. Улар телендә беҙҙең шайтанашыҡты ( үксә эргәһендәге түңәрәк (йоморо) һөйәк) тубыҡ мәғәнәһендә. Ә беҙҙә тубыҡ, урыҫса – колено.
     Мәсех ҡылғанда, ситек тәһәрәтле ваҡытта кейелгән, күндән эшләнгән булырға тейеш. Ҡул бармаҡтары һыуға сылатылып, ике ҡулдың өс урта бармаҡтары ситектәрҙең өҫтөнә тейҙереп, ситектең өҫкө алғы ҡуңыстары өҫтөнәндә һыпырыла, шунан һуң ситектәр өҫтөндә өс бармаҡтан ҡалған еүеш һыҙыҡ эҙҙәре хасил була. Мәсехте төрлөсә бармаҡтар менән һыпыралар, бер юлы ике ҡул менән дә, йәки уң яҡты уң ҡул, һул яҡты һул ҡул менән, йәки усты ла тулыһынса аяҡ осоның бармаҡтарынан алып, ситеккә тейҙереп өҫкә табан һыпырабыҙ. Читать далее

Тәһәрәт (вәғәҙ)

                                                             Тәһәрәт (вәғәҙ)

     Тәһәрәт термины ғәрәп телендәге таһәра(тун) һүҙенән килеп сыҡҡан, ул «таҙалыҡ, таҙараныу, сафланыу» тип тәржемә ителә. Шәриғәттә тәһәрәт билдәле бер «дини сафлыҡ (ритуал) халәте» тигәнде аңлата.
     Тәһәрәт алыу — таҙарыныу, йыуыныу, сафланыу. Тәһәрәт ул динебеҙҙә ғибәҙәттәребеҙҙең асҡысы. Сөнки тәһәрәтһеҙ намаҙ ҡабул булмай. Беренсенән, тәһәрәт намаҙҙың дөрөҫлөгөнә шарт булып тора, икенсе яҡтан тәһәрәт гонаһтарыбыҙҙың ярлыҡауына сәбәп, өсөнсөнән, Ҡиәмәт көнөндә даими тәһәрәтле булғандарҙың йөҙҙәренән һәм тәндәренән нур балҡыр, башҡа халыҡтан айырып торор, йәннәткә инергә сәбәпсе итәр. Шуға ла иманлы кеше тәһәрәткә һәр саҡ иғтибарлы булыр һәм мосолман өсөн тәһәрәт алыу, һәр саҡ тиерлек тәһәрәтле булыу — имандың мөһим сағылышы. Шуға ла уның өҫтөнлөктәре тураһында һөйләү һәм уға булған талаптарҙы башҡарыу бигерәк тә әһәмиәтле. Читать далее

Ғәрәптәрҙә демократия

                                               Ғәрәптәрҙә демократия

     Сауд (Соғуд) Ғәрәбстаны илендә һуңғы йылдарҙа ҡыҙыу темпта демократик үҙгәрештәр, реформалар бара. Әйе, беҙҙең илгә нисек 90 -сы йылдарҙа боҙоҡ сит ил демократия инһә, былар ҙа шул хәл бара. Беҙҙең аңға Сауд (Соғуд) Ғәрәбстанын көслө мосолман иле тип һеңдергәндәр ине бит. Ваххабиттар иле лә тип, ваһһабиттарҙың идеологы Әл-Ваххаб шул ерҙән булғас. Тик был ваһһабиттар сектаһын элекке СССР илен тарҡатыр өсөн Америка ярҙамында уйланылған программа тип, Саудттарҙың принцы Мөхәммәд ибн Сәлмән танығанында һәм уны бөтөрәбеҙ тип әйткәнендә беләбеҙ. Шул арҡала беҙҙең сәләфит-ваһһабтарыбыҙ ҡайғыға төштө. Нисек инде табынып, ышанып йөрөгән диндәре СССР-ҙы тарҡатыр өсөн сит илдәр тарафынан уйланылған яуызлыҡ ҡына булған икән. Улар әле һаман быға ышанмайҙар. Ғәрәпстандың принцы алдай тип уйлайҙар. Үҙ ваххабит идеологияһын, хәҙерге сәләфит-ваһһабит йүнәлешен, Әл-Ваһһаб һәм Тәймиә тигән әҙәмдәрен теш-тырнаҡ менән яҡларға әҙерҙәр. Читать далее

Венгр — мадъярҙар Әбйәлилдә

                                       Венгр — мадъярҙар Әбйәлилдә

     Венгр-мадьяр этнографы Дьюла (Юлиус) Месарош 1909 йылдарҙа хәҙерге Әбйәлил районының Тупаҡ ауылы аша экспедиция — тикшеренеүҙәре менән үтә. Был экспедицияһы ваҡытында Месарош элекке Башҡортостанда һәм башҡа ерҙәрҙә йәшәгән башҡорттар тураһында уникаль фотоһүрәттәр төшөрә. 112 йылдаң һуң был ғалим үткән юлдан – уның эҙенән Венгриянан килгән мадьяр егеттәре, ғалим, этнограф Давид (Дауыт) Шомфаи Кара һәм антрополог Иштван (Иштуған) Санта Әбйәлил районының Тупаҡ ауылына килделәр. Был осрашыу 2021 йылдың 24 сентябрендә була.
Читать далее

Йәшәү мәғәнәһе

                                                           Йәшәү мәғәнәһе
     Бисмилләһир рахмәәнир рахиим
     Беҙ бер Аллаһҡа ғына бөтә маҡтауҙы бағышлайбыҙ, иман, ислам, Ҡөръән һәм сәләмәтлек ниғмәте өсөн. Уға — Аллаһҡа күҙ йәштәребеҙ — тәүбәбеҙ аша ҫәнә үә хәмед. Бөтә ғаләмдәрҙең Раббыһы Аллаһҡа беҙҙең.маҡтауҙарыбыҙ булһын, Уға бөйөклөк һәр урында, һәр нәмәлә, күктәрҙә һәм ерҙә. Ул хикмәт һәм тәрән аҡыл эйәһе. Мин шаһәҙәт килтерәм: «Әшһәдү әллә иләһә илләллаһу үә әшһәдү әннә Мүхәммәдән ғәбүдүһү үә расүлүһү». Аллаһтан башҡа ғибәҙәткә лайыҡлы зат юҡ, Мөхәммәд (ғәләйһиссәләм) Уның ҡоло һәм илсеһе. Ул үҙенең рәсүл вазифаһын үтәне һәм ул Аллаһтың юлында үлгәнсе хеҙмәт итте. Ул Аллаһҡа яҡынайта торған бөтә юлдарҙы асыҡ итеп күрһәтте һәм бөтә насар эштәрҙән киҫәтте. Уға һәм уға эйәргән кирам сәхәбәләргә Аллаһтың салауаттары һәм сәләмдәре ирешһен ине. Читать далее

Топонимия Абзелиловского района

                                                      Имя отчей земли

     Топонимия Абзелиловского района. Г.И.Гончарева. В книги представлены топонимия (названия населенных пунктов, горных и водных объектов, урочищ) Абзелиловского района Башкортостана. К отдельным названиям даны легенды и этимология. К примеру:

     Родился Газзал Хайривалиевич в 1935 году в Мухаметово, в последнее время жил в Теляшево. Охотничал с 1951 года, а в 1994 году отстрелялся — сдал охотничий билет. Старый охотник пояснил, что на Кыркты-тау водятся медведи двух видов: бурые, злые, до двух метров ростом и под двести пятьдесят килограммов весом, и муравьиные, ростом по метру—метру двадцати. Довелось ему взять тринадцать медведей, правда, мало кто в это верит. Знает немало, но вспоминает неохотно, но кое-что прояснил о повадках медведей. Например, оказывается, косолапый перед залеганием на зиму (в конце октября чаще) опорожняет желудок. Подкожный жир у него в это время обычно пять — шесть сантиметров. Берлогу устраивает на труднодоступных склонах гор, в пещерах. Кстати, в логово, где был прежде убит медведь, другой не заходит, пока не пройдет около двенадцати лет. Читать далее

Салауат Мәкбүлә

                                     Салауат Мәкбүлә

الصلاة المقبولة

اَللَّهـُمَّ صَلِّ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ سَيِّدِ الْعَرَبِ وَالْعَجَمِ
وَاِمَامِ مَكَّةَ وَالْمَدِينَةِ وَالْحَرَمِ، وَ تَرْجُمَانِ لِسَانِ السَّلَفِ وَالْكَرَمِ
وَعَلَّمَ اْلاِنْسَانَ مَالَمْ يَعْلَمْ، أصْلُهُ نُورٌ وَنَسْلُهُ آدَمْ
بَعْثُهُ مُؤَخَّرٌ وَخَلْقُهُ مُقَدَّمٌ، إِسْمُهُ الشَّرِيفُ مَكْتُوبٌ عَلَى اللَّوْحِ
الْمَحْفُوظِ بِيَاقُوتِ الْجَوْهَرِ وَالْقَلَمِ، جِسْمُهُ الشَّرِيفُ مَدْفُونٌ
فِى الْمَدِينَةِ الْمُنَوَّرَةِ وَالْحَرَمِ، فَطُوبَى ثُمَّ طُوبى لِمَنْ رَآهُ وَتَابَعَهُ
وَلِمَنْ أَسْلَمَ. مَنْبَعُ الشَّفَاعَةِ يَوْمَ الْحَشْرِ وَالنَّدَمِ
وَمَنْبَعُ الشَّفَاعَةِ لِلْعَآصِينَ،قَآئِلاً يَا رَبِّ سَلِّمْ
يَوْمَ يَا لَيْتَ اكْتَحَلْنَا، تُرَابَ تَحْتِ الْقَدَمِ
اُمَّتِى اُمَّتِى وَآهْ اُمَّتَاهْ، يَا ذَى اللُّطْفِ وَالْكَرَمِ
فَيُنَادِى الْمُنَادِى، مِنْ قِبَلِ الرَّحْمَانِ اْلاَرْحَمِ
قَبِلْتُ شَفَاعَتَكَ يَا نَبِيُّ الْمُحْتَرَمُ، اُدْخُلُوا الْجَنَّةَ لاَ خَوْفٌ عَلَيْكُمْ
وَلاَ حَزَنٌ وَلاَ اَلَمٌ.ثُمَّ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْ أبِى بَكْرٍ
وَعَنْ عُمَرَ وَعَنْ عُثْمَانَ وَعَنْ عَلِيٍّ ذَوِى الْكِرَامِ
ثُمَّ رَضِيَ اللهُ تَعَالٰى عَنْ خَادِمِ شَرِيعَتِهِ الْاِمَامِ اْلأَعْظَمِ
وَصَلَّى اللهُ تَعَالَى عَلَى جَمِيعِ اْلاَنْبِيَاءِ وَالْمُرْسَلِينَ
وَعَلَى آلِ كُلٍّ و صَحْبِهِ اَجْمَعِينَ.وَالْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمِين Читать далее

Мәүлид уҡыу миҫалы

                                                   Мәүлид уҡыу миҫалы

     Мәүлид уҡыуҙың бер миҫалы, ғәрәп яҙыуында һәм башҡорт транскрипцияһы, төрлө мәүлид уҡыу аудиолар өҙөктәре оҙатыуында. Был Мәүлид уҡыу әҫәрендә мосолман донъяһында киң таралған Әл Сәйед әл-Барзанджинең хеҙмәт емеше өлөшләтә ҡуланыла. Әл-Сәййид Джәғфәр ибн Ғәбд әл-Кәрим әл-Барзанджинең нәҫел тамыры Ғәли ибн Әбү Талибҡа һәм Фатима әл-Зәһраға (Мөхәммәд пәйғәмбәр, ғәләйһи үәс-сәләмдең ҡыҙы) барып тоташа. Рәхим итеп, мәүлид уҡығыҙ үә тыңлағыҙ. Аллаһ Тәғәләғә дан һәм маҡтау, уның һуңғы пәйғәмбәре Мөхәммәд ғәләйһиссәләмғә сәләмдәребеҙ һәм салауаттарыбыҙ булһын. Читать далее