Бәхетле булыу өсөн доға.
Ибн Ғүмәр (радыяллаһү ғәнһү) ошо рәүештә Аллаһ Тәғәләгә доға ҡыла торған булған:
Аллаһүммә ин күнтә кәтәбтәнии шәҡыйән фәмһүнии үәктүбнии сәғидән.
Аллаһ Тәғәләнең көсө-ҡөҙрәте киң, теләгән бәндәһенә тәҡдирен дә яҡшыртып ебәрә, ин шә Аллаһ. Өмөтһеҙ бары тик шайтан ғына. Ниндәй генә кеше булмаһын, һиҙәйәткә баҫып, тормошо яҡшырып китеүе мөмкин. Бының өсөн доғалар ҡылырға оноторға ярамай. Доғаларҙа дауамлы булырға кәрәк.
Доғалар хаҡында хөкөмдәр
Доға ул — Аллаһты, Аллаһтың үҙенән килгән хөкөмдәрҙе — бойороу һәм тыйыуҙарҙы — аңлатып торған пәйғәмбәрҙе таныу, тигән һүҙ.
Кешелә иман тигән нәмә булмай икән, тимәк, ул Аллаһтың иғтибарына ла лайыҡ түгел. Ундай кешене Аллаһ үҙ ихтыярына ҡуя.
”Тормошта нимәгә өҫтөнлөк бирергә: даими рәүештә көйләп Ҡөрьән уҡып ҡына тороуғамы, әллә доғанан айырылмауғамы? ” — тип һорағандар имам Садыҡтан. "Доғанан айырылмау яҡшыраҡ”, — тигән ул. Һәм:”... Әгәр ҙә доғаларығыҙ булмаһа, Аллаһ һеҙгә иғтибар ҙа итеп тормаҫ ине”, — тигән аятты уҡып күрһәткән.
Доға ҡылыуҙың, әлбиттә, айырым шарттары бар: Читать далее
Һынамыштар һәм әйтемдәр
Өфө губернаһы мосолмандарының ырымдары, хөрәфәттәре, мәҡәл-әйтемдәре һәм хикмәтле һүҙҙәре
Ғинуар. Ғинуарҙа ҡаты һыуыҡтар булһа, июлдә бал ҡорттары өсөн яҡшы була. Әгәр ғинуарҙа ямғырлап алһа, июль һалҡын булыр.
Февраль. Февраль буранлы икән, август ямғырлы, ужым игене уңа тигән һүҙ. һыуыҡ булһа, августа йылы көтөлөр.
Март. Мартта көндәр болотло, йонсоу торһа, майҙа һауа торошоноң яҡшы булыуы көтөлә.
Апрель. Апрель баштарында торна тауышы ишетелһә, ай бөткәнсе көндәр матур торор. Апрель башынан алып майҙың ундарынаса кистәрен һалҡынайтып торһа, июнь айында игендәргә һәйбәт булыр.
Май. Был ай хеҙмәт айы йөрөй, һабанда һайрашмаһаң, ырҙында ыңғырашырһың.
Муса Мортазин Әбйәлилдә
Йырлап килә Мортазиндың эскадрондары
Мөғәлләм Мирхәйҙәров хәтирәләре
Әбйәлил районы Асҡар ауылында йәшәүсе табип Марсель Мирхәйҙәровта атаһы — фольклорсы, сәсән Мөғәлләм Шәйхәттәр улы Мирхәйҙәровтың (1900—1974) хәтирәләре һаҡлана. Был хәтирәләр Башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте, башҡорт ғәскәрҙәре тарихын өйрәнеүҙә ҡиммәтле сығанаҡ булып тора. Унда бигерәк тә легендар комбриг Муса Мортазиндың сардарлыҡ сифаттары асыҡ һүрәтләнгән. Асҡар ауылының 19 йәшлек егете Мөғәлләм Мирхәйҙәров Мортазиндың полкында ылаусы булып йөрөй. Шунда ул 1919 йылдың февраль аҙағы һәм март башындағы Асҡарҙа булып үткән ҡанлы бәрелештәрҙең шаһиты була. Әйткәндәй, был ваҡиғалар легендар комбригтың “Башҡортостан һәм башҡорт ғәскәрҙәре Граждандар һуғышында” исемле китабында ла бәйән ителә.
“Атайым был хәтирәләрҙе 1965 йылда яҙып ҡалдырған. Совет йылдарында райондың “Осҡон” гәзитендә гел генә Смоленск полкын маҡтап яҙҙылар. Ә бына Муса Мортазин тураһында бер һүҙҙә яҙмай торғайнылар. Был хәтирәләр үҙенең дөрөҫлөгө менән ҡиммәтле”, — тигән үҙенең хатында Марсель Мирхәйҙәров. Эйе, совет заманында маҡталып, ә ысынында ябай халыҡты талауҙан башҡа бер нәмәне белмәгән, аҡтар килһә, ҡурҡып ҡасып йөрөгән Смоленск полкы хаҡында хәҙер беҙ яҡшы беләбеҙ. Мөғәлләм Мирхәйҙәровтың иҫтәлектәре лә тап шул тарихи фактты тағы бер тапҡыр раҫлай. Икенсе яҡтан ул Муса Мортазиндың ҡурҡыу белмәҫ сардар ғына түгел, ә бик оҫта артиллерист булыуын да асыҡ һүрәтләгән. Китап уҡыусыларға ошо хәтирәләрҙең ҡыҫҡартылған вариантын тәҡдим итмәксемен: Читать далее
Башҡорттың рух шишмәһе
Әссәләмүғәләйкүм хөрмәтле уҡыусым, һеҙҙең иғтибарға Әнүзә Йомағолованың «Рисәләт» газетаһында сыҡҡан мәҡәләһен тәҡдим итәм.
Милләтебеҙҙең рух шишмәһе ҡоромаһын
Бөгөнгө күп милләтле мөхит шарттарында туған телебеҙҙе, ғөрөф-ғәҙәттәребеҙҙе, халҡыбыҙҙың меңәр йыллыҡ дәүерендә ҡаныбыҙға, аңыбыҙға һендерелгән, башҡорт рухын һаҡлап ҡалыу еңелдән түгел. Әлбиттә, матбуғат, мәғлүмәт сараларының милләтте тәрбиәләүҙә әһәмиәте бик ҙур. Телевидение экрандары аша алып барылған тапшырыуҙар, гәзит, журнал биттәрендә баҫылған мәҡәләләр йәштәрҙең дә аңына, тормошҡа мөнәсәбәтенә йоғонто яһамай ҡалмай. Әммә бөгөн башҡорт телендә сыҡҡан гәзит, журналдарҙың тиражы бик аҙ, тотош милләткә барып етерлек түгел
Бының, әлбиттә, объектив һәм субъектив сәбәпле лә етерлек. Күптәр үҙенә кәрәк мәғлүмәте интернет селтәренән ала. Ә барыбер ҙә милләтебеҙҙең күпселек өлөшө ауыл ерендә йәшәгәнлектән, интернет, компыотер мөмкинселектәре менән файҙаланыу сикләнгән. Ә мәктәп илебеҙ мәғарифында бер туҡтауһыҙ барған үҙгәртеүҙәр, реформалар менән мәшғүл, шуғалыр ҙа уҡыусыны рухи яҡтан тәрбиәләү функцияһын педагогтар үҙ өҫтөнән алып ташлаған. Ниндәй генә йәмғиәт ҡоролошонда йәшәһәк тә, ниндәй генә үҙгәртеп ҡороу елдәренә дусар ителһәк тә, беҙҙе бер милләт итеп берләштергән асылыбыҙҙы һаҡлап ҡалыу һәр халыҡтың үҙенең мөҡәддәс бурысы ул. Әгәр был изге бурысты үтәй алмаһаҡ Аллаһы Тәғәлә беҙҙе икенсе халыҡ менән алмаштырыр. Был турала изге Ҡөрьәндә лә иҫкәртелгән.
Читать далее
Диндә күркәм холоҡ
Диндең төп талаптарының береһе — күркәм холоҡ
Мосолманда дин күркәм холоҡ тәрбиәләй.
Белмәгәндәргә һабаҡ, белгәндәргә ҡабатлау булһын тип, имам Хәсән менән имам Сәджәдтән ҡалған ике сәхифәне иҫкә төшөрәйек.
Сүриә дәүләтенән килгән бер мосафир һыбай сабып барған Хәсәнде күреп, яман һүҙҙәр менән уны хурлай башлай. Был дорфалыҡҡа дорфалыҡ менән яуап ҡайтармай имам. Атын ҡарт менән йәнәшә атлатып, асыҡ йөҙ менән уға сәләм бирә:
«Эй, оло кеше! Миңә һин сит-ят ерҙәрҙән килгән кеүек күренәһең, мине лә кем менәндер бутаның шикелле. Әгәр ҙә ғәфү үтенһәң, ғәфү итермен, атымды һораһаң, уны ла бирермен. Ас булһаң, һый-хөрмәт күрһәтермен. Кейем кәрәк булһа, уны ла алырһың, малыңды тартып алған булһалар, мал табырға ярҙам итермен, әгәр ҙә һине эҙәрлекләп йөрөһәләр, һыйыныр урын табырмын: нимәгә генә мохтажлыҡ кисерһәң дә, хәл итермен!» — ти. Читать далее
Хәҙрәти Ғәли һүҙҙәренән
«Нәһеж әл-Бәлағә» — «Һөйләм оҫталығы».«Нәфис һүҙ оҫталығына юл, йәки тел хикмәттәре»
Хәҙрәте Ғәлиҙең хикмәтле һүҙҙәренән бер нисә өлгө. «Үҙенең ғәмәлдәрен һәм ғилемен, һөйөүен һәм нәфрәтен, тапҡанын һәм юғалтҡанын, һөйләгәнен һәм өндәшмәй тороуын, эшен һәм һүҙен — бөтәһен дә Аллаһы Тәғәлә хаҡына тип башҡара белгән кеше, бәхетле була»
* * *
«Намаҙ уҡыған кеше әгәр ҙә үҙенең баш өҫтөндә Аллаһ рәхмәтенең күпме урын алғанын белә ҡалһа, сәждәгә барып, ул башын да күтәрмәй намаҙ уҡып ҡына торор ине».
* * *
«Һиңә, улым, Аллаһ бойорғандарҙы үтәп кенә тороуҙы, Уның тураһындағы хәтергә күңелеңдә урын биреп, Уның диненә ныҡлап тотоноуҙы васыят итеп ҡалдырам. Васыятымдан айырылмаһаң, Аллаһ менән элемтәлә шунан да нығыраҡ нәмә тапмаҫһың».
Үҙенең тарафтарҙарына мөрәжәғәт итеп, Ғәли хәҙрәт әйтә: «Күк ҡапҡалары бер нисә осраҡта ғына асыҡ була: ямғыр яуғанда, изге (ғәҙел) яу барғанда, намаҙға саҡырыр аҙан әйтелгәндә, таң атҡанда һәм ҡояш сыҡҡанда Ҡөрьән уҡыған ваҡытта», — ти.
Доғалар нәсихәте
Доғалар хаҡында тағы ла бер нәсихәт
«Дөрөҫөн генә әйткәндә, хаҡы булмаған нәмәгә ҡулын һуҙып ҡына торған кешенең хажы хажға, ғөмәрә хажы ғөмәрә хажына, ҡәрҙәштәр менән игелекле мөнәсәбәте игелеккә һаналмаҫ, яҡшы исеме лә юғалып ҡалыр», —тигән имам Бәкер.
«Эй, иман килтергән бәндәләрем! Һеҙгә өлөш итеп биргән ризыҡтың яҡшыһын ғына ашағыҙ һәм әгәр ҙә Аллаһҡа иман килтергәндәрҙән булһағыҙ, Аллаһҡа шөкөр итеп кенә тороғоҙ», — тигән Ул.
«Әл-Бәҡара» («һыйыр») сүрәһе, 172-се аят
Бер ваҡыт пәйғәмбәребеҙгә килеп, берәү: «Аллаһ беҙгә бышылдап ҡына әйткәндәрҙе лә ишетеп торор дәрәжәлә яҡындамы, әллә бөтә тауыш менән ҡысҡырып әйткәнде генә ишетер дәрәжәлә алыҫмы икән?» — тип белергә теләй. Шул ваҡыт пәйғәмбәребеҙгә:
«Эй, Мөхәммәд! Ҡолдарым һинән Минең турала белергә теләй. Әйт, Мин һәр ваҡыт уларҙың эргәһендә генәмен. Миңә мөрәжәғәт итеп, доға ҡылған ваҡыттарында ла яуап биреп кенә торам. Улар үҙҙәре лә Миңә иғтибар итеп кенә торһондар һәм барлығыма инанһындар, Улар алдында, бәлки, хаҡ юл асылып ҡуйыр», — тигән аят индерелә.
«Әл-Бәҡара» («Һыйыр») сүрәһе, 186-сы аят
Читать далее
Ата-әсәгә мөнәсәбәт
Балаларҙың үҙ ата-әсәләренә мөнәсәбәте
Түбәндәге ҡағиҙәләр балаларҙың ҙур үҫкән булыуҙарына ҡарамаҫтан, ата-әсәләренә ҡарата үҙ-үҙҙәрен тотоштарына идара итергә тейештәр.
Балалар менән уларҙың ата-әсәләре араһындағы үҙ-ара мөнәсәбәттәр балаларға ата-әсәләренә ҡарата ҙур яуаплылыҡ өҫтәй. Үҙҙәренә ҡарата ҙур ҡайғыртыусанлыҡҡа, түҙемлелеккә, яҡшы мөғәмәләгә һәм тәрбиәгә ата-әсәнән дә лайығыраҡ бер кем дә юҡ.
Ата-әсәләр үҙҙәренә ҡарата башҡаларҙыҡына ҡарағанда балаларының дорфалығын ауырыраҡ кисерәләр. Шуға күрә балалар уларға ҡарата айырыуса иғтибарлы булырға тейештәр. Читать далее
Диндә сама
Диндә сама белеү
— Дин тотҡан кеше үҙенең ғаиләһендә нисек булырға тейеш? Дингә бирелеп китеүе арҡаһында ғаиләһендә ҙур тынғыһыҙлыҡ тыуҙырып, тауыш сығарыусылар, мәсеткә йөрөгөҙ, намаҙ уҡығыҙ, йөрөгәндә унда баҫма, бында баҫ, тегеләй итмә, былай ит, тип һәр нәмәгә ҡыҫылып, бөтәһен дә борсоуға һалып тороусылар аҙ түгел. Дин ундай булырға ҡушмайҙыр бит?
— Был, әлбиттә, ҙур мәсьәлә. Дин донъяға, тормошҡа игелек, әҙәп, нур өҫтәү өсөн кәрәк булған хөкөм. Читать далее