Мөхәммәтәнүәр әүлиә

“Беҙҙең зекер, намаҙар... фашистарҙы еңергә ярҙам итте,” – ти ине олатай

Гөлнур Лоҡманованың Ғабдулла ишан Сәйеди – Ғабдулла бин Сәйет әл-Бөрйәни әл-Һаҡмари (Муллаҡай) тураһындағы китабында уның оло ҡатынынан тыуған кесе улы һәм ейәнсәре хаҡында ла мәғлүмәт бар. Мөхәмәтәнүәр Ғабдулла улы атаһының атаҡлы мәҙрәсәһендә белем ала, Ҡөрьән-Хафиз дәрәжәһенә өлгәшә. Кулактарҙы ситкә һөрөү ғәрәсәтенә лә эләгә, золом ҡорбаны ла була ул. Һуғыштан һуң тыуған ауылына ҡайтып йәшәп, 1988 йылда 102 йәшендә донъя ҡуя. Ҡыҙы Зәйтүнәнән биш ҡыҙ тыуа. Исемдәре: Мәзүнә, Дилара, Хәмдиә, Ғөлназ һәм Ғөлсирә. Икенсе ҡыҙҙары Рафикова Дилара Мөхитдин ҡыҙы Стәрлетамаҡ мәҙәниәт-ағартыу техникумын тамамлаған, хәҙерге көндә Сибай ҡалаһы “Йәштәр үҙәге”ндә “Яугүл” ҡумыҙсылар ансамбле етәксеһе. Унан Ғабдулла ишан Сәйеди һәм унын улы Мөхәммәтәнүәр олаталары хаҡында һөйләүен һораныҡ. Шатланып риза булды.

Ғабдулла ишан олатайыбыҙ

Читать далее →

Ғатаулла ишан

Билдәле журналист һәм яҙыусы Рәүеф Насировтың «Уҙамандарҙы эҙләйем» тигән китабында Зәйнулла ишан тураһында бәйәнләнә. “Зәйнулланың илдәр гиҙеүе һәм аҡыл туплау мәсьәләһенә туҡтап, шуны әйтергә кәрәк. Уның алыҫ сәфәрҙә Ғатаулла Әлибаев атлы тоғро юлдашы, яҡын дуҫы булыуы мәғлүм. Хәйбулла районының Мәмбәт ауылы кешеһе Зиннур Әхмәтов, мәҫәлән, Зәйнулла Ғатаулла менән бергә Истанбулда, Бағдад, Мысыр, Мәккә, Мәҙинәлә бергә булған, ти. Уҡыйҙар, хаж ҡылып ҡайталар. Ҡайтҡас, халыҡҡа төрлө мөғжизәләр күрһәтәләр. Моғайын, был хикмәттәр им-том, гипноз яһауға ҡағылалыр. Ә инде был ике руханиҙың һуңынан Вологда, Кострома һөргөнөндә лә бергә михнәт кисереүҙәрен иҫтә тотһаҡ, уларҙың тормошон өйрәнеү ҙә бер-береһенән айырылмаҫҡа тейештер”, – тиеү менән сикләнә.
Кем һуң ул данлы Зәйнулла ишан менән тиң ҡуйылырҙай, уның кеүек үк ишан дәрәжәһен йөрөткән Ғатаулла Әбделмәликов? Был турала Рәшит Шәкүрҙең мәҡәләһендә ярайһы ғына аңлатыла. Ул былай тип яҙа:”Ғатаулла ишан тураһында тәү башлап 1987 йылдың 14 июлендә Белорет районының Абҙаҡ ауылында Сәлих Иҫәнбаев ағайҙан ишеткән инем. (Сәлих ағай мәшһүр ҡурайсыбыҙ Йомабай Иҫәнбаевтың улы, Хәйбулла районы башҡорто).
Читать далее →

Әл-Хәшер

Әл-Хәшер (20-24 аяттар), Исме әғзам доғаһы
Пәйғәмбәребеҙ (Уға Аллаһының хәйер доғаһы һәм сәләмдәре булһын!) бер көндө мәсеттә мөбәрәк арҡаһын михрабҡа ҡуйып ултыра ине. Ябраил ғәләйһис-сәләм килеп сәләм бирҙе һәм әйтте: «Эй, Мөхәммәт! Тәңребеҙ һиңә сәләм әйтте», -тине. Бик сауаплы бер доға тураһында һөйләне. «Эй, Мөхәммәт! Һәр кем был доғаны уҡыһа, йә үҙе менән тотһа, ҡылған гонаһтары тауҙар, диңгеҙҙәр тиклем булһа ла, был доға бәрәкәтендә Аллаһы Тәғәлә уның бөтә гонаһтарын ярлыҡар. Әгәр ул доғаны Рамаҙан айының ун бишенсе көнөндә ауыҙ асҡанда уҡыһа, бик күп сауап булыр, нимә теләһә, шул үтәлер, Ҡиәмәт көндө лә сират күперен бик анһат ҡына кисеп, ожмах ишеген дә үҙ ҡулдары менән асыр. Был ваҡытта уның йөҙө айҙың ун дүртенсе көнө кеүек булыр. Мәхшәр көнөндә халыҡтар һорар: «Был кем? Ҡайһы пәйғәмбәр?-тиерҙәр. Шул ваҡыт хитаб менән (тауыш биреп кенә) әйтер Аллаһы Тәғәлә: «Юҡ, пәйғәмбәр түгел, был бәндә «Исме Әғзам» доғаһын уҡый йә үҙе менән йөрөтә ине», — тиер.
-Ҡәрҙәшем, Ябраил! Һин был доғаның яҡшылығын шул тиклем дә маҡтап һөйләнең, мин ғәжәпкә ҡалдым. Бөтә гонаһтарҙың ярлыҡаныуына сәбәп булған был доға ниндәй һәм ҡайҙа? -тине.
- Ул «Исме Әғзам» доғаһы. Уны «Хәшер» сүрәһенең һуңғы аяттарында табырһың, — тине Ябраил ғәләйһис-сәләм.

Читать далее →

Нимә ул яҙмыш?

Аллаһы Тәғәлә, мин кешене юҡтан бар ҡылдым, тигән.
Тыуыу менән кеше үлемгә табан атлай. Кешенең ауыр тормош юлыңда тура юлдан тайпылып, аҙашыуы мөмкин, шуға Аллаһы Тәғәлә ғүмер юлын яҡтыртыусы нур итеп Әҙәм балаһына Ҡөрьән биргән. «Был — минең тура юлым: ошо юлдан барығыҙ, һеҙҙе Уның юлынан айырмаһындар өсөн, башҡа юлдарҙан китмәгеҙ». Ләкин тормошта көтөлмәгән ауырлыҡтар, һынауҙар килеп осрай. Мәҫәлән, бер кеше юлда дала буйлап бара, уның юлында йылға осрай, йылғаны аша сығырға кәрәк. Юлда йылғаның осрауы — тәҡдир, теләйме ул, теләмәйме, йылғаны аша сығырға тейеш. Эргәлә ярҙа кәмә тора, ләкин кәмәнең хужаһы бар. Һорарғамы — һорамаҫҡамы хужанан? Был ваҡытта кеше ирекле: һорала- һорамаһа ла — үҙ ихтыяры, яҙмышын үҙе яҙа, үҙе хәл итә. Ул ваҡытың бер ни тиклем тотҡарлап, кәмәнең хужаһынан рөхсәт һорап, йылға аша сыҡһа, ул инде артабанғы юлын тыныс күңел менән дауам итә. Ә инде һорамаһа, урлаһа, юлың гонаһ йөкмәп дауам итә, тимәк, ул тура юлдан тайпылды. Боронғолар әйтеүеңсе, кешенең уң яғында — фәрештә, һул яғында шайтан ултыра. Фәрештә кешегә йөрәк, күңел аша өндәшә, шайтан — нәфсе арҡылы. Нәфсе ҡоло булыу күңелде һүндерә, күңел һүнһә, кешенең өмөтһөҙлөккә бирелеүе бар. Өмөтһөҙ шайтан булыр, ти халыҡ. Өмөт һүнеү — ҡурҡыныс күренеш. Читать далее →

Көнсөллөк һәм ҡомһоҙлоҡ

Көнсөллөк һәм ҡомһоҙлоҡ килтергән афәттәр
Үҙенең ҡәрҙәше һәм пәйғәмбәр Һарунға Муса, ғәләйһис-сәләм, ҡорбан салыу эштәре менән идара итеү вазифаһын тапшырҙы. Мусаның икенсе ҡәрҙәше Ҡарундың быға бик тә асыуы килде. Түбән теләктәр менән ул Аллаһ илсеһе эргәһенә ашыҡты: «Һарунға һин миңә тейеш булған вазифаны тапшырғанһың. Мин бит Тәүратты унан яҡшыраҡ беләм, был вазифаға ла иң лайыҡлырағы мин түгелме, бындай ғәҙелһеҙлеккә мин түҙеп торорға тейешме?» — тине.
— Был вазифаны Һарунға мин түгел, Аллаһы Тәғәлә үҙе тапшырҙы, — тине Муса. Ҡарун ышанманы, дәлил килтереүен талап итте.
Муса, ғәләйһис-сәләм, үҙ ҡәүемендә булған ололарҙы саҡырып алды: «Таяҡтарығыҙҙы ла тотоп килегеҙ һәм һәр берегеҙ уларҙы ишек төбөндә ҡалдырып инерһегеҙ. Һеҙ сыҡҡансы кемдең таяғында йәшел үҫентеләр барлыҡҡа килһә, ҡорбан салыу эштәре менән идара итеүгә лә шул кеше лайыҡлы буласаҡ», — тине.

Читать далее →

Балаға ҡорбан

Бала тыуғас салынған ҡорбан — ғаҡиҡа ҡорбаны
Яңы тыуған баланың башында булған сәс, шәйех Әбү Ғүбәйд, әл-Әсмәғи үә Зәмәхшәри фекеренсә, ғаҡиҡа тип тәржемә ителә. Шул һүҙҙән алып, тыуған бала өсөн ҡылынған ҡорбанды «ғаҡиҡа ҡорбаны» тип атайҙар. Пәйғәмбәребеҙ ғәләйһис-сәләм ейәндәре Хәсән менән Хөсәйенгә тыуғандан алып етенсе көндә берәр һарыҡ ҡорбан итеп салған. Ғәләйһис-сәләм ейәндәренә төбәп әйткән: «Ир балаға ғаҡиҡа бар, шуға ла терлектең ҡанын ағыҙығыҙ үә баланың сәсен ҡырығыҙ».
Башҡа өс мәҙһәбтә был ғәмәл сөннәт булып һаналһа, беҙҙә, Хәнәфиләрҙә, мөбах була. (Джәмиғул-мәхбүби). «Шәрх Тәхәүи» китабанда — сөннәт тиелә. Быға дәлил итеп Ғәйшә радыяллаһү ғәнһәнән, һүҙҙәре килтерелгән. «Вәжиб ҡорбанынан һуң башҡа бөтөн төр ҡорбандар юҡ», — тигән ул. Ләкин ҡәтғи тыйыу ул ваҡытта уҡ булмаған.
Ғаҡиҡә ҡорбанын бала тыуғандан алып, бәләғәткә ирешкәнсе салырға була. Иң яҡшы ваҡыты, бала ете көнлөк саҡта. Шул уҡ көндә баланың башындағы сәсте ҡырып, шул ауырлыҡта алтындан йәки көмөштән саҙаҡа бирергә кәрәк. Иртәрәк исем ҡушыу ҙа дөрөҫ. Бәйхаҡи хәҙрәттәре әйткән: «Балаға етенсе көндә исем ҡушыуға ҡарағанда, тыуғас та ҡушыу дөрөҫөрәк».

Читать далее →

Рәсүлуллаһ васыяттары

1-се васыят. «Ләә иләәһә илләллааһ»- тың фазыйләте.

Әбү Һүрайра үҙ риүәйәтендә әйтә: '"Мин бәйғәмбәрҙән: «Йә, Рәсүлуллаһ, ҡиәмәт көнөндә кешеләрҙән һеҙҙең шәфәғәтегеҙгә ирешеүсе, лайыҡлы кеше кем?» —тип һораным.
Ул әйтте: «Эй, Әбү Һүрайра, һинең был һорауға ҡыҙығыуыңды күреп, һинән алда был һорауҙы һис кем һорамаҫ, тип уйлаған инем. Ҡиәмәт көнөндә минең шәфәғәтемә ирешеүгә лайыҡ булған кеше, „Ләә иләәһә илләллааһ“ты ысын күңелдән әйткән кеше», —тине.
Имам Бохариҙың риүәйәтенән.
Убәдәтү ибн Самиттан еткерелгән хәдиҫтә, бәйғәмбәребеҙ, уға Аллаһ рәхмәте һәм сәләме булһын, былай ти:
"Кем бер Алланан башҡа, һис бер Илаһ юҡ, мәгәр Ул Үҙе генә һәм дә Уның ширеге (иптәше, ише, тиңдәше—И.Ғ.) юҡ, һәм әлбиттә Мөхәммәд Уның ҡоло һәм илсеһе һәм Ғайса Унын ҡоло һәм илсеһе, һәм Уның һүҙе*, Ғайсанан Мәрйәмгә Аллаһ Тәғәлә тарафынан ебәрелгән уның (Ғайсаның—И.Ғ.) рухы. Ожмах менән тамуҡтың барлығы хаҡ", —тип ант итһә, Аллаһ Тәғәлә ул кешене бар ғәмәлдәре менән ожмахҡа индерә. I Уның һүҙе* — Ғайса бәйғәмбәр, сәңгелдәктә ятҡан сағында уҡ телгә килеп кешеләргә Аллаһ тураһында һөйләй. Шуға күрә лә ул Алланың һүҙе тигән сифатҡа эйә була. Читать далее →

Мәә кәәнә аяттары хаҡында

Атай-олатайҙарыбыҙ Ҡөрьән-Кәримдең «Әл-Әхзәб» («Берләшмәләр») сүрәһендәге 40-сы аяттан алып 48-се аяттарҙы һәр саҡ, бигерәк тә Мәүлид мәжлестәрендә, уҡыр булғандар һәм ул аяттарҙы «Мәә кәәнә» аяттары тип атағандар. Пәйғәмбәребеҙгә, уға Аллаһ рәхмәте һәм сәләме булһын, бәйле был аяттарҙың тәржемәһен һәм тәфсирен уҡыусыларыма тәҡдим итергә булдым.
1 (40). Мөхәммәд —берәрегеҙҙең атаһы түгел, ләкин (ул) Алланың Рәсүле һәм Бәйғәмбәрҙәрҙең мөһөрө. Аллаһ—һәр нәмә тураһында белеүсе.
Тәфсире. Ысынлап та, Мөхәммәдтең, уға Аллаһ рәхмәте һәм сәләме булһын, өс ир балаһы булған. Былар: Ҡасим, Ибраһим, Ғабдуллаһ исемле балалар. Барыһы ла бәләкәй саҡтарында вафат булғандар. Шуға күрә лә был аят Бәйғәмбәребеҙҙең ҡөрәйштәр араһында бер айырым урында булыуына ишаралыр. Бәйғәмбәребеҙҙән, уға Аллаһ рәхмәте һәм сәләме булһын, балалары, нәҫеле юҡ, тип көлгән кешеләрҙең иһә, тарих быға шаһит, ике-өс быуын араһында үҙ нәҫелдәре ҡырылған һәм ҡороған.

Читать далее →

Ҡиәмәт көнө

Вәғәҙә көнө – ул Ҡиәмәт көнө
Аллаһ Тәғәлә әйтте: "Ии Мөхәммәд ғәләйһиссәләм! Һинән «Ҡиәмәт көнө ҡасан була»? — тип һорайҙар.
Әйт: «Ҡиәмәттең ҡасан буласағын фәҡәт Аллаһ Үҙе генә белә, Ҡиәмәттең ваҡытын фаш итергә Алланан башҡа һис бер заттың көсө етмәҫ». Ер һәм күк мәхлүктәренә уны белеү бик ауыр, Ҡиәмәт һеҙгә бер нәмә лә аңламағанда ҡапыл килер, һине Ҡиәмәттән хәбәрдар тип белеп, был хаҡта һинән күп һорайҙар.
Әйт: «Ҡиәмәт ваҡытын белеү Аллаға хас, ләкин күп кешеләр белмәйҙәр». («Пәрҙә» сүрәһе, 187-ҫе аят).
Шулай уҡ Аллаһ Тәғәлә әйтте: «Һинән Ҡиәмәт көнө хаҡында: ҡасан була һуң ул? — тип һораһалар, һиңә ниңә был хаҡта иҫкә алырға? Был турала бары тик Аллаһ ғына белеүсе». («Һурыусылар» сүрәһе, 42-44 аяттар).
Ғүмәр бин әл-Хаттаб һөйләй: "Бер ваҡыт беҙ Бәйғәмбәребеҙ, уға Алланың рәхмәте һәм сәләме булһын, эргәһендә ултыра инек. Щул саҡ эргәбеҙгә сөм, ҡара сәсле, аҡ кейем кейгән бер кеше килеп баҫты. Уға ҡарап мосафир тип әйтеп булмай, ләкин кем икәнлеге лә билдәһеҙ ине. Ул Бәйғәмбәрҙең, уға Аллаһ рәхмәте һәм сәләме булһын, ҡаршыһына килеп, тубығын уның тубығына терәп, ә усын ботона ҡуйып ултырҙы һәм әйтте: «Ии, Мөхәммәд! Миңә ислам тураһында һөйлә әле».

Читать далее →

Башҡортса Мәүлид

Бисмилләһир -рахмәнир-рахим !
- Йә, Аллаһтың Рәсүле! Һиңә Уның хәйер-доға, сәләмдәре барып ҡына торһон!
- Йә, Аллаһтың Үҙе һөйгән зат! Һиңә Уның хәйер-доға, сәләмдәре барып ҡына торһон!
- Йә, Аллаһтың пәйғәмбәре! Һиңә Уның хәйер доға, сәләмдәре барып ҡына торһон!
- Йә, Аллаһ Үҙе һайлап алған зат! Һиңә Уның хәйер-доға, сәләмдәре барып ҡына торһон!
- Йә, Аллаһ яралтып бар иткәндәрҙең иң затлыһы! Һиңә Уның хәйер-доға, сәләмдәре барым ҡына торһон!
- Йә, Аллаһтың Ғарше-Көрси нуры! Һиңә Уның хәйер-доға, сәләмдәре барып ҡына торһон!
- Йә, Аллаһтың Үҙенә бөтәһенән дә яҡыныраҡ булыу мөмкинлеге бирелгән зат! Һиңә Уның хәйер доға, сәләмдәре барып ҡына торһон!
- Йә, пәйғәмбәрҙәрҙең иң күркәме! Һинең үҙеңә, әһле бәйтеңә һәм сәхәбәи-кирамдарыңдып бөтәһенә лә Уның хәйер-доға, сәләмдәре бер туҡтамай барып торһон!
Читать далее →