Мөхәммәтәнүәр әүлиә

                “Беҙҙең зекер, намаҙар... фашистарҙы еңергә ярҙам итте,” – ти ине олатай

   Гөлнур Лоҡманованың Ғабдулла ишан Сәйеди – Ғабдулла бин Сәйет әл-Бөрйәни әл-Һаҡмари (Муллаҡай) тураһындағы китабында уның оло ҡатынынан тыуған кесе улы һәм ейәнсәре хаҡында ла мәғлүмәт бар. Мөхәмәтәнүәр Ғабдулла улы атаһының атаҡлы мәҙрәсәһендә белем ала, Ҡөрьән-Хафиз дәрәжәһенә өлгәшә. Кулактарҙы ситкә һөрөү ғәрәсәтенә лә эләгә, золом ҡорбаны ла була ул. Һуғыштан һуң тыуған ауылына ҡайтып йәшәп, 1988 йылда 102 йәшендә донъя ҡуя. Ҡыҙы Зәйтүнәнән биш ҡыҙ тыуа. Исемдәре: Мәзүнә, Дилара, Хәмдиә, Ғөлназ һәм Ғөлсирә. Икенсе ҡыҙҙары Рафикова Дилара Мөхитдин ҡыҙы Стәрлетамаҡ мәҙәниәт-ағартыу техникумын тамамлаған, хәҙерге көндә Сибай ҡалаһы “Йәштәр үҙәге”ндә “Яугүл” ҡумыҙсылар ансамбле етәксеһе. Унан Ғабдулла ишан Сәйеди һәм унын улы Мөхәммәтәнүәр олаталары хаҡында һөйләүен һораныҡ. Шатланып риза булды.

                                                   Ғабдулла ишан олатайыбыҙ

Читать далее →

                                                               Ғатаулла ишан

   Билдәле журналист һәм яҙыусы Рәүеф Насировтың «Уҙамандарҙы эҙләйем» тигән китабында Зәйнулла ишан тураһында бәйәнләнә. “Зәйнулланың илдәр гиҙеүе һәм аҡыл туплау мәсьәләһенә туҡтап, шуны әйтергә кәрәк. Уның алыҫ сәфәрҙә Ғатаулла Әлибаев атлы тоғро юлдашы, яҡын дуҫы булыуы мәғлүм. Хәйбулла районының Мәмбәт ауылы кешеһе Зиннур Әхмәтов, мәҫәлән, Зәйнулла Ғатаулла менән бергә Истанбулда, Бағдад, Мысыр, Мәккә, Мәҙинәлә бергә булған, ти. Уҡыйҙар, хаж ҡылып ҡайталар. Ҡайтҡас, халыҡҡа төрлө мөғжизәләр күрһәтәләр. Моғайын, был хикмәттәр им-том, гипноз яһауға ҡағылалыр. Ә инде был ике руханиҙың һуңынан Вологда, Кострома һөргөнөндә лә бергә михнәт кисереүҙәрен иҫтә тотһаҡ, уларҙың тормошон өйрәнеү ҙә бер-береһенән айырылмаҫҡа тейештер”, – тиеү менән сикләнә.
   Кем һуң ул данлы Зәйнулла ишан менән тиң ҡуйылырҙай, уның кеүек үк ишан дәрәжәһен йөрөткән Ғатаулла Әбделмәликов? Был турала Рәшит Шәкүрҙең мәҡәләһендә ярайһы ғына аңлатыла. Ул былай тип яҙа:”Ғатаулла ишан тураһында тәү башлап 1987 йылдың 14 июлендә Белорет районының Абҙаҡ ауылында Сәлих Иҫәнбаев ағайҙан ишеткән инем. (Сәлих ағай мәшһүр ҡурайсыбыҙ Йомабай Иҫәнбаевтың улы, Хәйбулла районы башҡорто).
Читать далее →

                                                  Мөхәммәд пәйғәмбәрҙең сифаты

                                                         Рәсүлуллаһтың сифаты
   Рәсүлуллаһ урта буйлы, түгәрәк аҡ йөҙлө, ҙур күҙле, күҙенең ҡараһы сөм-ҡара, ағы бер аҙ ҡыҙғылт, оҙон үә нескә ҡашлы, танауы оҙонсараҡ, уртаһы аҙ ғына күтәреңке үә остан бөгөлә төшкән, ҙурыраҡ ауыҙлы, киң маңғайлы, керпектәре ҡуйы, ҡуйы ҡара һаҡаллы, аҡ үә һирәгерәк тешле, киң күкрәкле, эре һөйәкле, беләктәре тулы, тәне йөнлөрәк, тығыҙ итле ине. Күренешкә ғәйәт яғымлы булып, беренсе күргән кешегә лә үҙен һөйҙөрә торған күренештә үә ҡиәфәттә ине. Читать далее →

                                                    Ай ярылыу мәсьәләһе
   Әһел сира был урында айҙың ярылыу мәсьәләһен зекер итәлер: Мәккә рәйестәре рәсүлуллаһҡа килеп, пәйғәмбәрлегенә дәлил булһын өсөн, айҙы икегә ярып күрһәтеүен һорағандар, шул мөғжизәне күрһәткән ваҡытта иман килтерәсәктәренә һүҙ биргәндәр, рәсүлуллаһтың доғаһы буйынса Аллаһу Тағәлә мөшриҡтәрҙең һораған нәрҫәләрен биргән, фәҡәт мөшриҡтәр Мөхәммәд беҙҙең күҙҙе быуҙы, беҙҙе сихырланы тип, иман килтермәгәндәр, тиҙәр.
   Ай ярылыу тураһында төрлөсә һүҙ һөйләйҙәр. Мәҙкүр эш Ибн Мәсғүт, Ибн Ғаббас, Әнәс, Ибн Ғүмәр, Хүзәйфә Жәбир бин Мутғәм үә башҡаларҙан риүәйәт ҡылынмыштыр. Бухари менән Мөслим хәҙис китаптарында иһә был ваҡиға Ибн Мәсғүт, Ибн Ғаббас, Әнәстән риүәйәт ҡылынып, башҡаларҙан риүәйәт юҡтыр. Ҡайһы бер тәфсир яҙыусылар ҙа Ҡөрьәндәге Ҡәмәр сүрәһендә 1-се аяттағы
«Вәншәҡҡәл ҡәмәр» — (һәм ай ярылды) — тигәнде дәлил тотоп, ошо ваҡиғаны аңлаталар. Читать далее →

                                                   Мөғжизә килтереүҙе һорау
   Рәсүлуллаһ, мәккәлеләрҙең мыҫҡыллауҙарына үә яфалауҙарына ҡарамаҫтан, иңеп тора торған Ҡөрьән аяттарын мөшриҡтәрҙең янына килеп уҡый ине. Ҡөрьән Кәрим уларҙы тәүхидкә (бер Аллаһуға ышаныу), ҡиәмәт көнөнә ышанырға, яҡшы, изге ғәмәлдәр ҡылырға, поттарға табыныуҙы ташларға, насар эштәрҙән үә ғәҙәттәрҙән һәм насар холҡтарҙан ҡотолорға, төрлө дәлилдәр менән Мөхәммәд ғәләйһи үә сәлләмдең пәйғәмбәрлеген иҫбат итә ине. Ҡөрьәндә ҡайһы аяттар туранан-тура, ә ҡайһылары үткән өммәттәрҙең ваҡиғаларын һөйләп, төрлөсә миҫалдар килтереп, кешеләрҙе вәғәзләйҙәр ине. Донъяла иң бөйөк, иң дәрәжәле булған Ҡөрьән ғәрәптәргә ҡаты тәьҫир итә ине, улар уға ҡаршы ни эшләргә белмәйҙәр ине. Рәсүлуллаһҡа мәжнүн, кәһин, шағир, сихырсы кеүек ифтиралар әйтһәләр ҙә, был үҙҙәрен алдау йәки үҙҙәрен йыуатыу ғына ине. Сөнки мәжнүндән ундай һүҙҙәр сыға алмағанын, кәһиндәрҙең күрәҙәлек ҡылыу кеүек нәрҫәләр менән генә булғанлығын, Мөхәммәд ғәләйһиссәләмдең быға ҡәҙәр шиғыр менән шөғөлләнмәгәнлеген, шуның өсөн уның кинәт шағир була алмағанын, шуның өҫтөнә Ҡөрьәндең шиғырға бер ҙә оҡшамағанлығын улар бик яҡшы беләләр ине. Читать далее →

                                             Пәйғәмбәребеҙҙең яуыздары

                                                            Мустәһзиун
   Мәккәлеләрҙең рәсүлгә һәм сәхәбәләргә ҡылған яуызлыҡтары биниһая күп, яҙып бөтөрөрлөк түгел ине, рәсүлгә һәм сәхәбәләргә бигерәк тә дошман, гел яуызлыҡ ҡылған кешеләргә мустаһзиун тиелә. Ошбу әйтелгән йәмәғәттән иң дошмандары Әбү Йәһил бин Һишам, Әбү Ләһәб ине. Әбү Йәһил рәсүлгә һәр ваҡыт бәйләнә, Ҡәғбәлә уға ғибәҙәт ҡылырға ирек бирмәй ине. Бер ваҡыт Әбү Йәһил Мәккә рәйестәре менән бергә ултырғанда: «Мин инде Мөхәммәдтең был эштәренә түҙә алмайым. Иртәгә Мөхәммәд Ҡәғбәгә килеп намаҙ уҡығанда, ҙур таш күтәреп барып, уны иҙәсәкмен, һеҙ мине Мөхәммәдте яҡлаусыларға бирһәгеҙ ҙә, йәки үҙегеҙ мине бөтөрһәгеҙ ҙә, мин был эште ҡыласаҡмын», — тине. Рәсүл ғибәҙәт иткән ваҡытта, ҙур таш алып, уға табан китте. Мәккә мөшриҡтәре был эшкә ҡарап торалар ине. Әбү Йәһил рәсүлуллаһҡа яҡынлашҡас ҡына, кинәттән ҡулындағы ташты ташлап, бик ҡурҡҡан үә төҫө үҙгәргән хәлдә кире ҡайтты. Мәккә мөшриҡтәре: Читать далее →

                                                                        Рәсүлуллаһ дәғүәте

                                                                           Йәшерен дәғүәт
   Рәсүлуллаһ дәғүәткә һаҡлыҡ менән, йәшерен хәлдә генә кереште. Иң әүәл үҙ туғандарын һәм һүҙ үтәрҙәй кешеләрҙе вәғәзләй башланы. Ғәрәптәрҙән иң беренсе динде ҡабул итеүселәр түбәндәгеләр:
хәҙрәти Хәҙисә, Ғәли бин Әбү Талиб, Зәид бин Хәрисә һәм Зәидтең ҡатыны Умм Әймән.
   Ул ваҡыттарҙа Ғәли 8-10 йәштәрендә бала булып, рәсүлуллаһ тәрбиәһендә ине. Сөнки пәйғәмбәрлек килгәнсе, Ҡөрәйшкә аслыҡ килгәндә Мөхәммәд ғәләйһи үә сәлләм Ғәлиҙе, Ғаббас Йәғфәрҙе аталарынан — Әбү Талибтан тәрбиә өсөн алғайны.
   (Зәид бин Хәрисә, әүәл Хәҙисәнең ҡоло булып, рәсүлуллаһҡа бүләк итеп бирелгәйне. Бер ваҡыттарҙа Зәидтең атаһы һәм яҡындары Мәҙинәгә килеп рәсүлуллаһтан Зәидте мал бәрәбәренә алмаштырып алмаҡсы булдылар. Рәсүлуллаһ уларға: «Бик яҡшы, әүәл үҙенән һорайыҡ, һеҙҙе ихтыяр ҡылһа, алып китэрһегеҙ, мине ихтыяр ҡылһа, миндә ҡалыр», — тине. Зәидкә мәсьәләне һөйләгәс, Зәид: «Мин Мөхәммәд ғәләйһи үә сәлләмдән башҡа һис кемде ихтыяр итмәйәсәкмен. Ул минең атайым да, әсәйем дә, атайымдың ағаһы ла», — тине. Ата һәм яҡындары илап: «И Зәид, хөрриәткә ҡоллоҡтомо ихтыяр итәһең? — тиеүҙәренә Зәид: «Мөхәммәд ғәләйһи үә сәлләм янында ҡол булып тормаҡ хөрриәттән артыҡтыр,» — тип яуап бирҙе. Рәсүлуллаһ, Зәидтең шул ҡәҙәр ихласын белгәс, уны азат итте һәм үҙенә ул итеп алды. Бынан һуң Зәидкә Зәид бин Мөхәммәд тип әйтелде.

Читать далее →

                                            Мөхәммәд ғәләйһиссәләмгә вәхи килеүе

   Бер ваҡыт рамаҙан айында кис менән Мөхәммәд ғәләйһиссәләм Хира тауында ғибәҙәт менән мәшғүл булғанда, бер тауыш ишетте. Ул Ябраил фәрештә ине. Ул Мөхәммәдкә үҙенең Аллаһу Тағәлә тарафынан ебәрелеүен белдерҙе һәм уны пәйғәмбәрлек менән һөйөндөрҙө, һуңынан Мөхәммәд ғәләйһисәләмгә: «Уҡы!» — тип әмер бирҙе. Быға Мөхәммәд ғәләйһиссәләм : «Мин уҡый белмәйем», — тип яуап бирҙе. Ябраил фәрештә: «Уҡы!» — тип өс мәртәбә ҡабатланы. Шунан һуң фәрештә пәйғәмбәргә Ғәләк сүрәһенең биш аятын өйрәтте. Читать далее →

                                                          Мөхәммәд хәҙрәт

                              Мөхәммәд хәҙрәт саллалаһу ғәләйһи үә сәлләм 

                                                          Хөрмәтле нәҫел
   Мөхәммәд ғәләйһиссәләмдең атаһы Ғабделлаһ бин Ғәбдел Мутталиб. Ул Ибн Ғәбдел Мәннаф исемле кешенең Әминә исемле ҡыҙына өйләнгән ине. Был ваҡыт Ғабделлаһ 18 йәшендә ине. Ләкин Ғабделлаһ оҙаҡ ғүмер һөрә алманы. Сауҙа эштәре менән Шамдан ҡайтышлай, Мәҙинәлә ауырып вафат булды. Ул ваҡытта уның йәше 25-кә яҡынлаша ине. Ғабделлаһтың вафатынан һуң Мөхәммәд (ғәләйһиссәләмгә) ҡалған малы биш дөйә үә Үмм Әймән исемле кәнизәк ҡатын ине.
   Ғабделлаһтың вафатынан һуң ике ай үткәс, Әминә бер ир бала тапты. Был хәбәргә Ғабделлаһтың атаһы Ғәбдел Мутталиб һәм туғандары бик шатланды. Баланың тыуыуы тураһында хәбәр килтереүселәргә бүләктәр бирҙеләр. Хатта Әбү Ләһәбтең һөйөнсө хәбәрен килтергән кәнизәк ҡатынды азат итеүе риүәйәт ителәлер.
Читать далее →

                                                    Һынамыштар һәм әйтемдәр

   Өфө губернаһы мосолмандарының ырымдары, хөрәфәттәре, мәҡәл-әйтемдәре һәм хикмәтле һүҙҙәре

   Ғинуар. Ғинуарҙа ҡаты һыуыҡтар булһа, июлдә бал ҡорттары өсөн яҡшы була. Әгәр ғинуарҙа ямғырлап алһа, июль һалҡын булыр.
   Февраль. Февраль буранлы икән, август ямғырлы, ужым игене уңа тигән һүҙ. һыуыҡ булһа, августа йылы көтөлөр.
   Март. Мартта көндәр болотло, йонсоу торһа, майҙа һауа торошоноң яҡшы булыуы көтөлә.
   Апрель. Апрель баштарында торна тауышы ишетелһә, ай бөткәнсе көндәр матур торор. Апрель башынан алып майҙың ундарынаса кистәрен һалҡынайтып торһа, июнь айында игендәргә һәйбәт булыр.
   Май. Был ай хеҙмәт айы йөрөй, һабанда һайрашмаһаң, ырҙында ыңғырашырһың.

Читать далее →