Ҡояш Көнбайыштан сығыр...
Эй, Аллаһ ҡолдары! Бер ваҡыт... һәм, бәлки, был бик тиҙҙән булыр, кешелек уяныр һәм шаҡ ҡатыр! Йылытҡан һәм яҡтыртҡан яҡтыртҡыс — Ҡояш үҙенең ғәҙәти урыныннан күтәрелмәйәсәк. Тиҫтәләрсә йәки йөҙҙәрсә мең йыл дауамында һәр иртә көнсығыштан күренгән ҡояшыбыҙ — ул үҙенең тәртибен үҙгәртәсәк. Һәм ул ҡапма-ҡаршы яҡтан күтәреләсәк.
Был ике нәмә — Ҡояш һәм Ай — ике яҡтыртҡыс... ысынлап та, был-Аллаһы Тәғәләнең билдәләре, улар беҙгә Барлыҡҡа Килтереүсенең Бөйөклөгөн һәм Камиллығын күрһәтә; беҙгә ҡояш менән айҙың хәрәкәт итеү тәртибен ҡәтғи системаға ярашлы, теүәл иҫәпләнгән тәртипкә ярашлы күрһәтәләр. Был беҙгә уларҙың Аллаһы Тәғәләнең хакимлығы аҫтында булыуын күрһәтә.
Аллаһ Ҡөрьәндә әйтә: «Аллаһ һеҙгә Ҡояш менән Айҙы буйһондорҙо, улар үҙ орбиталары буйлап туҡтауһыҙ хәрәкәт итә, һәм һеҙгә төндө һәм көндө буйһондорҙо». «Ибраһим» сүрәһе, 14/33.
Һәм Аллаһ әйтә: «Ҡояш һәм Ай ҡаты иҫәпләүгә (ҡаты тәртипкә) буйһона». «Ар-Рахман» сүрәһе, 55/5
Һәм Аллаһ әйтә: «Һәм Ҡояш менән Айҙы буйһондорҙо, һәм уларҙың һәр береһе хәрәкәт итә билдәле бер ваҡытҡа тиклем (дөрөҫ билдәләнгән)». «Ар-Раад» сүрәһе, 13/2
Шулай итеп, улар — Ҡояш һәм Ай — Аллаһ билдәләгән тәртип буйынса меңәрләгән һәм тиҫтәләрсә мең йыл хәрәкәт итә. Ысынлап та, был дәүерҙең иң мөһим күренеше — күҙҙәре асылған, йөрәге асылған кеше өсөн! Был бөйөк билдә беҙгә Аллаһтың бөйөклөгөн һәм уның тулы хакимлығын — уның абсолют хакимлығын күрһәтә!
Эй, иман килтергән кешеләр, белегеҙ: ҡояш һәм ай — Аллаһтың бөйөк эштәре, улар Аллаһҡа буйһона, улар Аллаһ алдында баҫалҡы. Улар — Ҡояш һәм Ай — Аллаһты маҡтай! Улар Аллаһы Тәғәләгә сәждә ҡыла.
Аллаһ был турала Ҡөрьәндә әйтә: «Аллаһҡа бар нәмә лә сәждә ҡылғанын күрмәйһеңме ни? Күктәрҙә нимә бар, ерҙә нимә бар — Ҡояш та, Ай ҙа, йондоҙҙар ҙа, тауҙар ҙа, ағастар ҙа, хайуандар ҙа. Һәм күп кешеләр (йәғни бөтәһе лә түгел)... күптәргә ҡарата яза тураһында һүҙ тормошҡа ашырыла (улар иман килтермәйҙәр, Аллаһҡа баш эймәйҙәр). Аллаһ тарафынан кәмһетелгән кешене бер кем дә хөрмәт итмәй». «Әл-Хаджж» сүрәһе, 22:18
Көн һайын был Ҡояш үҙенең Ижадсыһына сәждә ҡыла! Шулай итеп, Ҡояш, ул көн һайын Аллаһҡа ер йөҙөндә сәждә ҡыла, һәм ул көн һайын рөхсәт һорай... көн һайын Аллаһ ҡояшҡа рөхсәт бирә. Һәм был билдәле бер көнгә тиклем дауам итәсәк, ул рөхсәт һораясаҡ, ә Аллаһы Тәғәлә уға рөхсәт бирмәйәсәк.
Бохари һәм Мөслим үҙҙәренең сәхихтәрендә Әбү Заррҙан хәҙис тапшыра, ул былай ти: «Ҡояш байыуға табан ауышҡанда (йәғни байыуға табан ауышҡан Ҡояшты күргәс) Аллаһтың Рәсүле әйтте:»Һин уның ҡайҙа барыуын беләһеңме?)?"".
Әбү Зарр: "Мин: «Аллаһ һәм Уның Рәсүле яҡшыраҡ белә» тинем. Аллаһ Илсеһенең (саллаллаһу ғәләйһи үә сәлләм) былай тине: «Ул сәждә ҡылыр өсөн тәхет аҫтына бара һәм быға рөхсәт һорай, һәм уға рөхсәт бирелә (икенсе көн үҙ урынынан ҡалҡып сығырға һәм орбитаһы буйынса йөрөргә). Әммә шундай көн килер, ҡояш сәждә ҡылыр, әммә унан ҡабул ителмәҫ. Һәм ул рөхсәт һорай, әммә уға рөхсәт ителмәҫ. Һәм уға: „Ҡайт һәм һин ҡайҙа барып байының, шул ерҙән ҡалҡ!“ — тип әйтер». Һәм шул саҡта ул (Ҡояш) көнбайыштан — байыған урындан ҡалҡып сығасаҡ". Әл-Бохари, 3199; Мөслим, 159.
Һәр мосолман, Ҡиәмәт көнөнөң килеүенә ышана һәм уның яҡынлашыуының бөтә билдәләрен белә. Уларҙың береһе тураһында ошолай яҙыла: «Көнбайышта Ҡояш ҡалҡҡанға тиклем был сәғәт (Ҡиәмәт көнө) булмаясаҡ, ә ул көнбайышта ҡалҡҡас һәм кешеләр быны күреп, барыһы ла иман килтерәсәк. Әммә был ваҡыт уның иманы йәнгә файҙа килтермәйәсәк, әгәр ул элек иман килтермәһә йәки иманлы булып, яҡшылыҡ тапмаһа». (Бохари; Мөслим, no 157). «Ул төндә Ҡояш Аллаһы Тәғәләнән көнсығыштан күтәрелергә рөхсәт һорай, әммә уға рөхсәт бирелмәй. Һәм ул өмөтөн юғалтҡас, көнбайыштан күтәрелергә ҡушыла. Был төн өс ғәҙәти төн ҙурлығында буласаҡ».
Был көндө Ҡояш сығыр алдынан был төн өс төн һымаҡ (ҡайһы бер риүәйәттәрҙә ике төн) һәм төндөң оҙон булыуын аңлаған кешеләр, иртәгә көнбайышта Ҡояш ҡалҡасаҡ тиеп, улар һәм башҡалар мәсеткә барып, ҡурҡыуҙан илай һәм ҡысҡырасаҡтар. Шунан Һуң Аллаһ фәрештә Джәбрәилде Ҡояшҡа һәм Айға ебәрә. Джәбрәил уларға: «Аллаһ һеҙгә элек ҡалҡан ерегеҙгә ҡайтып, шунан күтәрелергә ҡуша. Ошо һүҙҙәрҙән һуң Ҡояш менән Ай Ҡиәмәт көнө етеүен аңлап, ҡурҡыуҙан илар. Киләһе иртәгә көнбайышта ҡояш ҡалҡасаҡ. Аллаһҡа ышанмағандар Уға инанасаҡ, һәр кем гонаһтары өсөн тәүбә итә башлаясаҡ, әммә был ярҙам итмәйәсәк, сөнки Аллаһ быға тиклем күңелдәрендә был билдә булмаған иманды ҡабул итмәйәсәк һәм тәүбәләрен ҡабул итмәйәсәк.»
Ҡояштың көнбайышта күтәрелеүе мөмкинме? Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәд ғәләйһи үәссәләм хәҙистәрендә әйтелгәндәрҙән сығып, был Ислам динендәге әүлиәлекте, — донъяның ахырын фәни яҡтан ҡараштырып үтәйек.
Хәҙер ғалимдар Ерҙең әйләнеше әкренәйеүен яҡшы белә. Планетабыҙ яңы ғына барлыҡҡа килгән ваҡытта ул күпкә тиҙерәк әйләнгән. Уның экваторҙа әйләнеү тиҙлеге сәғәтенә яҡынса 6 400 километр тәшкил иткән. (хәҙер 1 670 км/сәғ). Был тәүлектең ул саҡта ни бары 6 сәғәт дауам итеүен аңлата. Әгәр ул ваҡытта Ерҙә кешеләр йәшәһә, улар ҡояштың ҡалҡыуын һәм 3 сәғәттән һуң кире байыуын һәм күк йөҙөндә бик ҙур айҙы күҙәтер ине.
Әгәр планетабыҙҙың үҙ күсәрендә әйләнеүе тулыһынса туҡтаһа, ҡояш сығыу һәм байыу уның ҡояш тирәләй әйләнеүе менән генә сикләнер ине; көнбайышта — ҡояш сыға, көнсығышта — Ҡояш байый, шул уҡ ваҡытта көн һәм төн ярты йыл дауам итәсәк.
Әгәр Ер үҙенең юлдашын — айҙы юғалтһа, әйләнеү яҡынса өс көнгә туҡталасаҡ, ә һуңынан Ер кире йүнәлештә әйләнә башлаясаҡ, сөнки ул Ай барлыҡҡа килгәнгә тиклем шулай әйләнгән.
Ерҙең әйләнеше ҡапыл үҙгәрһә, уның өҫтөндәге бөтә нәмә лә һеперәләсәк. Сөнки планетаның әйләнеү тиҙлеге бик ҙур. Ҡапыл туҡтау һөҙөмтәһендә 5 км бейеклегендәге океан тулҡындары ер өҫтөндәге бар нәмәне йыуып алып китер ине. Экваторҙа әйләнеү тиҙлеге 1670 км/сәғ., әгәр 45 градусҡа күсһәң, әйләнеү тиҙлеге икенсе 1180 км / сәғ. Ҡапыл туҡтаған осраҡта, хатта ер аҫтындағы кешене лә стенаға ҡуша сәсрәтә һуғыр ине. Миҫалға, бынау 1180 км/сәғәтенә барған машина ҡапыл туҡтаһа, водителе менән ни була? Әгәр ер хәрәкәт йүнәлешен яйлап үҙгәртә икән (мәҫәлән, бер ни тиклем ваҡыт туҡтап, һуңынан икенсе яҡҡа әйләнә башлаһа), был кешеләргә айырыуса әллә ни ҡурҡыныс тыуҙырмай. Был осраҡта, ҡайһы бер халыҡтарға, ысынлап та, йәшәү урынын алмаштырырға тура килер ине.
Тикшеренеүселәр, Ерҙең хәрәкәт йүнәлеше мәсьәләһе менән етди ҡыҙыҡһынып, планетаның кире яҡҡа әйләнгән компьютер моделен төҙөй. Уны өйрәнеү һөҙөмтәһендә ғалимдар, беренсе сиратта, ел йүнәлеше үҙгәрәсәк, тигән һығымтаға килә. Һөҙөмтәлә билдәле Гольфстрим ағымы юҡҡа сығыуы ихтимал, ә уның урынына Тымыҡ океанда яңы ағым барлыҡҡа киләсәк, ул бөтә планета буйлап йылылыҡ таратасаҡ. Африка һәм Азия сүлдәре йәшеллек һәм урмандар менән ҡапланған тигеҙлектәргә әйләнә. Ә бына Төньяҡ һәм Көньяҡ Америка территорияһына ҡоро климат килер ине, Бразилия территорияһында Сахара кеүек сүллектәр барлыҡҡа килер ине.
Шулай уҡ Американың йыһан ғәләмен күҙәтеүсе һәм тикшереүсе NASA агенствоһы сайтында 2010 йылда "Беҙҙең системаға ниндәй төп көстәр тәьҫир итә?, унда: "Ерҙең климат системаһына йоғонто яһаусы төп фактор — Ҡояш... Ерҙең ҡояш тирәләй орбитаһы ваҡыт үтеү менән үҙгәрә, был климатты үҙгәртергә мәжбүр итә. Планетабыҙҙың ҡояшҡа ҡарата орбитаһы һәм йүнәлеше үҙгәреү моделе күрһәтеүенсә, беҙ яңы һыуыныу осоронда, бәлки, яңы боҙлоҡ осоронда инеүҙең башында...
1985 йылда Салют-7 орбиталь станцияһының бишенсе экспедицияһы осоронда космонавт Владимир Джанибеков хәҙерге механика һәм аэродинамикаға билдәле булмаған ғәҙәти булмаған эффектты билдәләй. Ул ерҙән килгән әйберҙәрҙе ҡутарған ваҡытында барашканы (ҡолаҡлы гайка) бушатҡан ваҡытында уны тота алмай һәм ул 40 см осҡас кирегә әйләнеп (ҡолаҡ яғы артҡа) алға осоуын дауам итә һәм йәнә 40 см осҡас яңынан әйләнеп (ҡолаҡ яғы алға) китә. Быны эффект Джанибекова тип атай башлайҙар һәм шуға ярашлы Ҡояш тирәләй бушлыҡта осҡан Ер планетабыҙ тиҫтәләрсә мең йыл һайын (цикл) һайын бер яҡтан икенсе яҡҡа әйләнеп (полюстарын алмаштырып) оса ала тигән һығымта эшләйҙәр.
Беҙҙең Ер шыйыҡ магманың ҡалын ҡатламында йөҙөп йөрөгән сағыштырмаса бәләкәй ҡаты ядро һәм океандар менән ҡапланған ҡаты литосфераның бик ҡалын булмаған ҡатламы, тимәк шыйыҡса менән ҡапланған. Йәғни, планета ҙурлығындағы ҙур шар, башлыса шыйыҡ фазалағы матдәләрҙән тора, унда ҡаты ауырлыҡ үҙәгенә тотонорға урын юҡ. Джанибеков эффекты Антарктидалағы ҡыҙыҡлы табылдыҡтарҙың төп сәбәптәренең береһе булып тора, ул Ерҙең сираттағы түңкәрелеше мәлендә тропик шарттар булыуын күрһәтә. Антарктида ярҙары янында быраулау эштәре алып барған ғалимдар планетабыҙҙың киләсәген алдан әйтергә ярҙам итәсәк иҫ киткес асыш яһаны ... был боҙло континентта, температураһы яҡынса 20 градус Цельсий тәшкил иткән, «тропик» урмандар үҫкән.
Планета масштабындағы үҙгәрештәр 13 000 йыл һайын була тейҙәр һәм, күҙәтеүҙәр һәм мәғлүмәттәр буйынса, беҙ бындай циклдың һуңғы осоронда йәшәйбеҙ. Хатта көслө ер тетрәүҙә ер шарын әйләндереп ебәреүе мөмкин тиҙәр.
Һәм 2004 йылдан башлап ер күсәре тирбәлеүе барлыҡҡа килә. Ерҙең әйләнеү күсәре бер тигеҙ генә түңәрәк буйлап әйләнмәй, ә восмерка (8) буйынса әйләнә башлаған һәм уның күләме йылдар үтеү менән арта бара. Шуға күрә лә күп кенә ауыл һәм ҡалаларҙың күҙәтеүсе халҡы өсөн ғәҙәти көнсығыш һәм ҡояш байыу урындары үҙгәрә. Шуға күрә лә һауа торошоноң үҙгәреүе йылдан-йыл экстремальләшә бара.
Геродот заманында туфанға тиклем ҡояш көнбайыштан сыҡҡан, ә туфанға тиклем көнсығыштан сыҡҡан тип телгә алына.
Океания риүәйәттәрендә: бейек ҡаяларҙан кешеләр төшөп, аптырай. Тауҙар булған урындарҙа үҙәндәр барлыҡҡа килә, ә элекке үҙәндәр урынында убалар үҫә. Ҡояш та киреһенсә әйләнә башлай: элек ул төньяҡтан килә һәм көньяҡҡа китә ине, ә бөйөк һелкенеүҙән һәм ҙур һыуҙан һуң көнсығыштан килә һәм көнбайышҡа китә башлай.
Әҙәмдең барлыҡҡа килеү датаһы (5764 йыл элек) боронғо кеше ҡалдыҡтарының йәше (25 млн йыл) менән нисек тап килә?
Бында бер ниндәй ҙә ҡаршылыҡтар юҡ. Әҙәм ғәләйһиссәләм алты-ете мең йыл элек барлыҡҡа килгән, тигәндә, Әҙәмдән килеп сыҡҡан яңы быуын кешеләре күҙ уңында тотола. Сөнки уға тиклем меңәрләгән башҡа быуын кешеләре йәшәгән һәм юҡҡа сыҡҡан. Кешелектең ата-бабаһына тиклем башҡа кешеләр йәшәгәненә бер нисә дәлил бар. Һәм был, әлбиттә, Ҡөрьән тәғлимәттәренә һәм Ислам риүәйәттәренә тап килә.
Йәһүд тарихы буйынса, ерҙә кешелек барлыҡҡа килгәндән алып ете мең йыл тирәһе ваҡыт үткән, был аҡыл өсөн яраҡлы. Әммә геологтар фекеренсә, кешелеккә миллион йылдар. Уларҙың ҡарашы шундай, әммә уларҙың дәлиле ышандырырлыҡ түгел. Әлегә тиклем был ҡаҙылма ҡалдыҡтарҙың хәҙерге кешеләрҙең ата-бабаларына ҡарауын раҫлаусы аргументтар юҡ. Шулай уҡ уларҙың был табылған һөлдәләрҙең ерҙә башҡа кешеләр йәшәгән осорға ҡарауы ихтималлығын кире ҡаҡҡан дәлиле юҡ. Сөнки, бәлки, беҙҙең сығыштың йәшәү осоро табылған ҡалдыҡтарҙың йәшәү осоро менән бәйле түгелдер, Әҙәм барлыҡҡа килгәнгә тиклем ерҙә башҡа кешеләр йәшәгән, һуңынан улар юҡҡа сыҡҡан, һәм яңы кешелек барлыҡҡа килгәнгә тиклем бындай осорҙар бер нисә булғандыр.
Изге Ҡөрьәндә ерҙә кешелектең нисек барлыҡҡа килеүе һәм уның беҙ йәшәгән осорҙа барлыҡҡа килеүе тураһында асыҡ аяттар юҡ, йәки быға тиклем башҡа бик күп осорҙар булған, ә беҙҙең осор һуңғыһы булып тора. Ҡайһы бер аяттарҙан сығып, Әҙәм барлыҡҡа килгәнгә тиклем ерҙә башҡа кешеләр йәшәгән тигән һығымта яһарға мөмкин. Мәҫәлән, шундай аяттарҙың береһе: «Бына Һинең Раббың фәрештәләргә: «Мин ерҙә наместник урынлаштырасаҡмын» тине. Улар: "Һин унда яуызлыҡ таратыусы һәм ҡан ҡойоусы кешене урынлаштырасаҡһыңмы, ә беҙ Һине маҡтайбыҙ һәм изгеләндерәбеҙме? Ул: «Мин һеҙ белмәгәнде беләм», — тине.
Табатабаи былай тип яҙа: «Һыйыр» сүрәһенең утыҙынсы аятынан сығып, Әҙәмде барлыҡҡа килтергәнгә тиклем Ерҙә фәрештәләр хәтерләгән башҡа кешеләр йәшәгән тигән һығымтаға килергә мөмкин, шуға күрә Раббынан: «Һин унда яуызлыҡ таратыусы һәм ҡан ҡойоусы кешене урынлаштыраһыңмы?»».
Был аяттарҙа Әҙәм нәҫеленән алда фәрештәләр күрһәткән икенсе кешелек нәҫеле булған тигән һылтанма бар. Имамдарҙың ҡайһы бер риүәйәттәрендә беҙҙең көндәргә тиклем кешеләрҙең башҡа быуындары күп булған тип әйтелә. Мәҫәлән, шәйех Садук «Таухид» китабында Имам Садиктан риүәйәт килтерә, унда ул әңгәмәсеһенә: «Бәлки, һин, Аллаһ, Ул Бөйөк һәм Ҡөҙрәтле, һеҙҙән башҡа бер кемде лә барлыҡҡа килтермәгәндер, тип уйлайһыңдыр. Юҡ, был дөрөҫ түгел. Ул меңәрләгән Әҙәмде барлыҡҡа килтергән, ә һеҙ һуңғы быуынға ҡарайһығыҙ.
Шулай уҡ Шәйех Садук «Хисал» китабында имам Бакирҙың риүәйәтен килтерә: «Аллаһ Бөйөк һәм Ҡөҙрәтле Ерҙе барлыҡҡа килтергәндән һуң, ул унда ете донъяны барлыҡҡа килтергән, ә һуңынан уларҙың береһе лә Әҙәм быуынына ҡарамаған. Аллаһ Был быуындарҙы бер-бер артлы Ер тупрағынан барлыҡҡа килтергән, Әҙәмде барлыҡҡа килтергәнгә тиклем Һәм Унан уның тоҡомдарын сығарғанға тиклем.
Шуға күрә, әгәр ниндәйҙер мәмерйәләрҙә кеше ҡалдыҡтары табылһа, һәм уларҙың йәше миллион йылдарҙан артһа, улар хәҙерге кешелектең кешеләре түгел, тип фаразларға кәрәк, сөнки беҙҙең Әҙәм ете мең йыл самаһы элек барлыҡҡа килгән.
Ерҙең ҡояшҡа ҡарата йөҙөн бороуон беҙҙең XXI быуатта хатта ябай халыҡ күҙәтеүҙәренән уҡып китәйек: Гренландияның 4500 кеше йәшәгән Лулиссат ҡалаһы бөтә донъяға астрономик яҡтан «дөрөҫ түгел» Ҡояш сығыуы менән билдәле була. Көнсығыш быуаттан алып билдәләнгән ваҡыттан алып ике көнгә иртәрәк (поляр төндән һуң) килә. Ғилми берләшмә араһында был ваҡиға көслө буталыш тыуҙыра. Был күренешкә аңлатмалар шунда уҡ табылмай һәм ғалимдар араһында иҫ киткес һәм абсурд аңлатмалар тарала. Ниндәй факттар? Луллисат халҡы, үҙҙәре лә көтмәгәнсә, 2011 йылдың 11 ғинуарында ҡояш сығыуын ҡаршылай. Поляр төндөң тамамланыу ваҡыты буйынса ҡояш 13 ғинуарҙан да алдараҡ барлыҡҡа килмәҫкә тейеш була. Түбәндә координаталар өсөн ҡояш байыу һәм сығыу таблицаһы килтерелгән.
Һәм артабан Норвегияның Тромсе ҡалаһында Ҡояш бер көн алдараҡ күренгән осраҡ теркәлгән.
Ә бына ҡояш, ай йәки йондоҙҙарҙың күсеүе тураһында дәлилдәр: 11.01.11. Мурманскиҙа ҡояш графиктан 4 тәүлеккә иртәрәк ҡалҡып сыға. Интернетта төньяҡ ярымшарҙа поляр ҡыш ваҡытынан алда тамамланыуы тураһында инфа барлыҡҡа килә башлай. Ҡояш календары буйынса, Мурманскиҙа Ҡояш Тик 15 ғинуарҙа ғына барлыҡҡа килергә тейеш, һәм бына был мәғлүмәттәр ғәмәлдә иҫәпләү таҡтаһы менән раҫлана. Ҡояш ваҡытынан 4 көн алда ҡалҡып сыҡҡан, ә был Ер күсәре ауышлығы үҙгәргән осраҡта ғына мөмкин.
27.05.11. Минең фатирҙың тәҙрәләре ике яҡҡа ла сыға. Бер яғы көнсығышҡа, икенсеһе көнбайышҡа ҡарай. Мин күп тапҡырҙар ҡояш байыуын күҙәттем. Йәшәгән урында ағастар, электр тапшырыу линиялары башнялары, йылылыҡ электр станцияһы (ТЭЦ) торбалары һ.б. кеүек ориентирҙар күп. Ҡояштың бик түбән урынлашҡан дискыһы минең тәҙрәмдә яҡтырта, байыр алдынан. Хәҙер иһә, күрәһең, инеү нөктәһе яҡынса 30-35 градус төньяҡҡа күскән һәм хәҙер төньяҡ-төньяҡ-көнбайышта урынлашҡан, был мөмкин түгел! Шул уҡ ваҡытта бөгөн тағы бер кеше үҙгәрештәрҙе күреп ҡала. Был әҙәм шикләнеп, юҡ барға иҫе китмәгән кеше. Ул һыуытҡыстарҙы хеҙмәтләндереү менән шөғөлләнә. Уның һүҙҙәренсә, ул һәр ваҡыт радиаторҙарҙы тик төньяҡ яҡтан ғына аҫып ҡуя, сөнки уларға ҡояш яҡтыһы төшмәй һәм ул артыҡ йылытылмай. Бөгөн иһә ул уларҙың ҡояш менән яҡтыртылыуын күреп аптыраған...
23.04.14. Бала саҡтан ҡояш сығыуын һәм ҡояш байыуын ҡарарға ярата. 50 йыл инде күҙәтәм. Ул ситкә тайпылды, беҙҙең ҡояшыбыҙ... Күсенде. Ҡояш түгел, әлбиттә, беҙҙең планета үҙ күсәренә ҡарата. Элек таң тәҙрәнән күренә ине, ә хәҙер ул беҙҙең өй артында тора. Һәм батыуы ла шулай уҡ ситкә тайпыла. Моғайын, был фактор, башҡалар кеүек үк, климатҡа йоғонто яһағандыр.
Күптәр Ҡояштың көн дауамында көньяҡта йәки төньяҡта бик алыҫ урынлашыуын һиҙһә лә, был Арктикала, кешеләр ҡояш яҡтылығын күпкә күберәк күҙәткәндә, асыҡ күренә. Ерҙең тирбәлеүе һәм сығыу һәм ҡояш байыу нөктәләренең күсеүе арҡаһында ерҙең төньяҡ полюсы ғәҙәттәгенән ҡояшҡа нығыраҡ йүнәлтелгән була, шуға күрә һауа торошоноң сиктән тыш киҫкенлеге күҙәтелә аномаль эҫелек аномаль һыуыҡты алмаштыра, ә температура рекордтары һаны киҫкенләшә.
Астрономик белемдәр менән мәшәҡәтле булмаған кешеләрҙең күпселеге һиҙҙермәҫлек нәмәләрҙе күрә: Айҙың бер-бер артлы килгән төндәрҙә төрлө хәрәкәт тиҙлеге, шулай уҡ төрлө сығыу һәм байыу нөктәләре үҙгәреп бара.
Ерҙең ҡояшҡа ҡарата йөҙө тайпылыуы хаҡында ни өсөн киң мәғлүмәт саралары өндәшмәй? Был һорауға яуап биреү ҡыйын түгел. Сөнки йыш ҡына хөкүмәт ойошмаларына ингән ҡайһы бер кешеләрҙең бурысы кешеләргә ярҙам итеү һәм тыныслыҡты, тотороҡло иҡтисади хәлде һәм башҡаларҙы һаҡлау түгел, ә хакимлек яулар өсөн барыһында иҙеү, тапау ынтылышы ул. Нәфселәренә, ҡомһоҙлоҡтарына туймай ер байлыҡтарын талау һәм бүлешеү уларҙың беренсе сиратта төп бурысы. Шуға күрә мәғлүмәт тә, кешеләрҙең иғтибарын ваҡиғаларҙың төп асылынан ситкә йүнәлтеү өсөн, күп һанлы һуғыштар, алдауҙар, ялған вәғәҙәләр менән, реклама һәм башҡа иғтибарҙы ситкә йүнәлтеүсе өҫтәмәләр менән, «адаптацияланған» формала бирелә. Ана шул арҡала кешелек ахыр замандың аҙағына теркәлгәнен һиҙмәй һәм фән ғалимдәре әйтеүенсә бер-нисә тиҫтә йылдан һуң был донъя бик ныҡ тетрәнәсәк тиҙәр. Ысынын да ошо һуңғы йылдарҙа Ер йөҙөндә быға тиклем булмаған катаклизмдар, көслө тәбиғәт көсөргәнештәре, дауылдар, ер тетрәүҙәре һәм убылыуҙары, һыу баҫыуҙары һәм башҡа шундай шашыуҙар бик ныҡ көсәйҙе...