Һүгенеү
Күптәр телмәрҙәрен «дәрәжәлерәк» итер өсөн йәки һүҙҙәре етмәгәнгә күрә һүгенеү һүҙҙәрен ҡыҫтырып һөйләшә. Әлбиттә бөйөк урыҫ культураһының «матур» һүҙҙәрен ҡушып. Һүгенеү, ҡарғау, тиргәнеү, һуҡраныу, талашыу, бәхәсләшеү, буш һүҙҙәр һөйләү, әсе теллеләнеү, яманлап һөйләү, яла яғыу (злословить, язвить) һәм башҡаһы яңы үҫкән быуын ғәмәлендә, балаларҙың һәм хатта ололарҙың теленән төшмәй.
Үткән бер урыҫса ҡаты мәҡәләмдә «На меня донос» тигәнендә, был мулла ҡалай насар һүҙҙәр ҡулланды, тип уйлағанһығыҙҙыр. Насар һүҙҙәр ике төргә: оятһыҙ, әшәке, аҙғын йәки литература телмәрендәге әҙәби терминдарҙы ҡулланыуҙарға бүленә. Шуға ул яҙғанды бер яҡтан һүгенеү тип әйтеп булмай. Әхләкһеҙлек, тупаҫлылыҡ барҙа кеүек, әммә ошо әйтеүҙән сығып: кеше һүҙе кеше үлтерә тигән психологик аҙым, сөнки миңә зыян килтереүсенең үҙенә, репутацияһына һәм яҡын тирәһенә, унан ерәнһендәр өсөн тип, эшләнгән контр аҙым. Беҙҙенсә үс алыу, ашҡа аш, ташҡа таш менән ҡайтарыу, шундай уҡ яуап ҡайтарыу кеүектер. Ҡарғау сифатына ҡарайҙыр. Ҡарғау тураһында киләһе темаларҙа ҡараштырырбыҙ, иншаАллаһ.
فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ
Аллаһ Тәғәләнең «Әгәр берәр залим золом ( боҙоҡлоҡ) итһә, унан золом иткән хәтле үс алығыҙ» тигән аятты бар. Баҡара сүрәһе 194 Читать далее
Архив метки: боҙоҡлоҡ
Рөхсәт ителгән ғәйбәт
Рөхсәт ителгән ғәйбәт
Динебеҙҙә ғәйбәт рөхсәт ителгәнме тигәнгә күптәр юҡ, ғәйбәт ҡәрҙәшеңдең мәйетен ашауға тиң, тип әйтеүселәр булыр. Рәсүлебеҙ сәхәбәләре менән ултырған ваҡытта, уларҙан: «Ғәйбәттең нимә икәнен һеҙ беләһегеҙме?» – тип һорап ҡуя. Сәхәбәләр: «Аллаһ һәм уның рәсүле яҡшыраҡ белә», – тиҙәр. Шунан Пәйғәмбәребеҙ: «Бер кеше тураһында һөйләп, ул уны үҙе ишетмәһә, ғәйбәт һанала», – тип әйтә. Бер сәхәбә: «Ә ул һүҙ хаҡ булһа?» – тип һорағас, «Дөрөҫ булһа ла, ғәйбәт», – ти. Ғәйбәт – ике кеше араһында, ҡатнашмаған өсөнсөһө менән булышыу, уның холҡон, ҡылыҡтарын, хәбәрен, эшен, ғәиләһен һәм башҡаһын тикшереү...
Әммә Ислам динебеҙ ғәҙеллеккә ҡоролған, динебеҙҙә берәүҙең дә хаҡтарын ҡыҫырға, уны рәнйетеүгә юл ҡуйылырға тейеш түгел. Әгәр ҙә мосолман кешеһенең хаҡтарын боҙһалар, уның намыҫына тап төшөрәләр йәки рәнйетәләр икән, ул мосолман булғаны өсөн өндәшмәй генә ҡалырға тейеш түгел, кире самаһы булған яуабы ла булырға тейеш, был тыйылмаған. Читать далее