Ерәнсә

Ерәнсә сәсән

Бер көн ҡаҙаҡ байҙары менән Абулхайыр* хан башҡорт тарханы Аҡмәмбәткә* ҡунаҡҡа килгән. Килгәс, Аҡмәмбәткә:

- Һинең атаң менән беҙҙең аталар һәр ваҡыт татыу йәшәгән, һин был Яйыҡ буйынан, беҙҙең һыулауҙан кит, үҙеңә тыныс булыр; ҡыш тибенлеккә кәрәк тиһәң, Ирәндектә, Әтәстә* малың ҡышлатырһың. Мин бүтән халыҡты нисек өркөтөргә белермен. Улар үҙҙәре лә ҡасыр, — тигән.
Аҡмәмбәт, малын ҡурсып, Уралға китмәк булған. Айырым байҙарҙы үҙе менән алып китеүҙе аңлатыу өсөн, «ҡунаҡ күрергә» Абулхайыр хандар янына саҡырған. Ерәнсә сәсән был хәлде белгән дә саҡырмаһалар ҙа килгән. Шунда байҙар менән хан: «Халыҡты ыҙғытаһың», — тип, Ерәнсәгә үҙ шелтәләрен әйтә башлағандар икән, Ерәнсә Абулхайыр ханға былай тигән.
Читать далее →

Йәм табам

Көндәрем ҡараңғылыр, сыҡмай ҡояшым бер ваҡыт,
Ниңә һуң бирмәй Хоҙайым миңә ғүмеремдә бәхет.

Ҡараһам, бар халыҡ ғалим, эштәре ал, гөл генә,
Уйнай-көләләр барыһы, ҡайғыла тик мин генә.

Шул көйөнсә йылдар, айҙар үтә ел үткән кеүек,
Хәҙер инде был фәләктән өмөтөм бөткән кеүек.

Уйлаймын ғүмеремдә күрмәм, тип, шатлыҡ сөрүр,
Ҡайғы, михнәттәр бөтөп, килмәҫ, тип, миңә хозур.

Тип янам, көйәм, эсемдән, күҙемә йәш тултырам,
Йөрөймөн дә арлы-бирле, дәхи килеп ултырам.

Ултырам башым һалып мин, йәки йырлайым моңло йыр,
Йә ҡулыма ҡәләм алып, яҙамын уйлап шиғыр.

Шул шиғырҙарымды уҡып, ҡайғы хәсрәттәрем ябам,
Онотам ҡайғыларымды, әллә ниндәй йәм табам.

Йәм табам, ҡайғым тарала, баҫыла янған йөрәк,
Хистәрем — шиғырҙарым шул, башҡа нишләмәк кәрәк.

Бына шундай саҡтарымда хиссәт — шиғырҙарым,
Майҙанға килмеш минең был ваҡ-төйәк шиғырҙарым.

Сафуан Яҡшығолов (1871—1931)

Фәләк — яҙмыш, тәҡдир.
Сөрүр — шатлыҡ, һөйөнөс.

Башҡорт ҡыҙына

Эй ғиффәтле ханым Миңлеһылыу,
Ҡара ҡаш һин, түңәрәк битле һылыу.

Тулған айға йөҙөң оҡшашлы һинең,
Битеңдең иң осонда нурлы миңең.

Үҫеп етеп киләлер зифа буйың,
Атаң, әсәң етә тип көтә туйың.

Читать далее →

Башҡорт ағаларыма хитап

Был заман инҡилабы ниндәй ҡыҙыҡ,
Күҙ асып ҡараһағыҙ, башҡорттарым.
Һәр бер милләт мәғарифҡа һалышалар,
Һеҙҙәр ғафил ятаһыҙ, башҡорттарым.
Һәр урында төрлө милләт ҡуҙғалыша
Мәғариф, тәрәҡҡигә юлдар аса,
Һеҙҙәр йоҡлап ятаһыҙ һәнүҙгәсә
Ниңә уянмайһығыҙ, башҡорттарым.
Хөрриәт сайәһе ергә төштө,
Һәр бер ҡәүем күләгәгә йүгереште,
Алғараҡ сығыр өсөн һикереште,
Һеҙҙәр ғафил ҡалаһыҙ, башҡорттарым. Читать далее →

Бүгәсәүгә ҡушылып, Ир-батырға ҡуш булып

Бүгәсәүгә ҡушылып,
Ир-батырға ҡуш булып

Алыҫ та алыҫ ерҙәрҙә,
Беҙ күрмәгән илдәрҙә
Дон тигән йылға бар икән.
Йылғала йөҙгән балыҡҡа,
Эшләп көн күргән халыҡҡа,
Тирҙәрен түккән улдарға,
Ай кеүек һылыу ҡыҙҙарға
Донда ла тормош тар икән,
Унда ла тормош тар икән.

Читать далее →

Салауат батыр

Салауат батыр ир ине,
Салауат батыр ир ине,
Дошман менән көрәшкәндә
Яу башында бер ине,
Алғы сафта ул ине.
Юлай улы Салауат
Урал тауҙың батыры.
Көсө менән — арыҫлан,
Алтын булған аҡылы,
Алтын булған аҡылы.
Салауат ҡурҡмай һыуҙа йөҙгән,
Тәрән һыуҙа, ағында.
Йыртҡыстарға дошман булған
Кескенә үк сағында.
Уралдың тау-урмандарын
Йәштән йөрөп бөтөргән.
Ҡапма-ҡаршы һуғышып
Ике айыу үлтергән. Читать далее →

Хикмәт нәсихәттәр

Хикмәт эйәләренән ҡалған бер-нисә хикмәт
Аҡыл эйәләренән берәү әйткән: «Кешеләр, — тигән, — дүрт төрлө була. Белгән һәм үҙенең белгәнлеген белеп торған кеше, был кеше — ғалим, уның артынан эйәреп кенә йөрөргә тырышығыҙ. Икенсеһе — белә, ләкин үҙенең белгәнен аңлап етмәй. Был турала уның хәтеренә төшөрөгөҙ. Өсөнсөһө — бер нимә лә белмәй ҙә, белмәгәнен аңлай ҙа алмай, быныһы — тома наҙан, унан һаҡ булығыҙ. Дүртенсеһе— белмәй ҙә, белмәгәнен белеп тә тора, быныһы һеҙҙең ярҙамға мохтаж, уға бынан ҡотолоу юлын күрһәтеп бирегеҙ», — тигән.
Хикмәт ул — Аллаһтың Үҙе теләгән кешеһенә генә бирә торған бер бүләге. «Аллаһ хикмәт бүләк итеп биргән һәм был хикмәттең ҡәҙерен белеп тә, ҡомһоҙ булыуы сәбәпле көстәрен донъя малы туплап ҡалыу өсөн генә түгеп йөрөгән кеше, — тигән Сократ, — тән сәләмәтлеге менән донъялар именлеген борсолоуҙар менән тынғыһыҙлыҡтар бәрәбәренә һатып йөрөгән әҙәмгә оҡшап китә».
Сөнки хикмәт емеше ул — тынғылыҡ һәм дәрәжәләрҙә юғарылыҡ, байлыҡ емеше — арыу-талыуҙар һәм бәхетһеҙлек. Читать далее →

“Фатиха” сүрәһе

“Фатиха” сүрәһе
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم
اَلْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ * الرَّحْمَنِ ارَّحِيمِ *
مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ * اِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ اِيَّاكَ نَسْتَعِين *
اِهْدِنَا الصِّرَاط الْمُسْتَقِيمَ * صِرَاطَ الَّذِينَ اَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ *
غَيْرِ الْمَعْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّآلِّينَ*

Бисмилләәһир-рахмәәнир-рахиим.

Әғүүҙү билләәһи минәш-шәйтаанир-раджиим
Әл-хәмдү лилләәһи раббил-ғәәләмиин. Әр-рахмәәнир-рахиим. Мәәлики йәүмид-диин. Иййәәкә нәғбүдү үә иййәәкә нәстәғиин. Иһдинәс-сираатал-мүстәҡыыим. Сираатал-ләҙиинә әнғәмтә ғәләйһим, ғайрил-мәғҙүүби ғәләйһим үәләҙ-ҙааааллииин. Әәмииин.

Мәғәнәһе:
Бисмилләәһир-рахмәәнир-рахиим!
Әл-хәмдү-лил-ләәһи Раббил ғәәләмииин.
Маҡтау-ололауҙарыбыҙҙың бөтәһенә лә Ғаләмдәр тәрбиәсеһе, Мәрхәмәт-Шәфҡәт эйәһе, Дин көнө, йәғни Ҡиәмәт көнөнөң Хужаһы Аллаһы Раббыбыҙ тик Үҙең генә лайыҡлы.
Һиңә генә беҙ ғибәҙәт ҡылабыҙ, Һинең генә ярҙамынды эстәп торабыҙ. Беҙҙе үҙ итеп, игелектәреңде лә биреп кенә торғандар юлы менән алып бар, асыуыңа юлығып, аҙашып йөрөгәндәр юлында йөрөтә күрмә. Әмин.

Тәрбиә һабаҡтары

Исламдың тәрбиә мәҙрәсәһенән һабаҡтар
«Үҙе өсөн үтә лә кәрәкле булған өс төрлө шартҡа яуап бирә белгән кешәнән еңел генә иҫәп-хисап алғандан һуң, фатихаһын биреп, Аллаһ уны күктәргә күтәрер», — тигән пәйғәмбәр, ғәләйһис-сәләм. «Улар ниндәй шарттар була?» — тип һорайҙар сәхәбәләр, «Һине рәнйеткән кешегә ҡарата мәрхәмәт-шәфҡәтле булыу; һине ташлап киткән менән килешә белеү; һиңә ҡайғы- хәсрәт килтергәнде ғәфү итә белеү», — тигән пәйғәмбәр, ғәләйһис-сәләм.
Әлбиттә, кеше рәнйетеүҙәр, ыҙғыш-талаштар, күңелдәрҙе ҡайғы-хәсрәттәр менән күмеп китеүҙәр һәр ваҡыт булып торған.
Читать далее →

Тол ҡатындар

Ислам динендә тол ҡатын-ҡыҙҙар хаҡында ни әйтелә һуң? Кейәүгә сыҡмағандарҙың һәм ирҙәре ваҡытһыҙ үлеп ҡалғандарҙың хәле нисек була һуң был донъяла һәм әхирәткә күскәс?

Был донъяла тормош-йәшәүҙәре нисек кенә булмаһын, янғыҙаҡ ҡатын-ҡыҙҙар Аллаһ Тәғәлә ҡушҡаның үтәргә һәм тыйылғандарынан тыйылырға тейеш. Һынауы шулай булып, бала-саға үҫтереүҙән мәрхүм икәнһегеҙ, эргәгеҙҙә ирегеҙ юҡ икән – был да Аллаһы Тәғәләнең тәҡдирелер. Тик өмөтһөҙләнергә ярамай, өмөтһөҙҙөң иптәше — шайтан. Донъя мәшәҡәтенән айырылып, Аллаһ Тәғәләнән һорап, тәҡдирҙе лә үҙгәртергә була. Инша Аллаһ.
Аллаһ Тәғәлә Ҡөръән Кәрим китабында мөьминәләр тип өндәшә. Мөьминәләр – иман килтергән ҡатын-ҡыҙҙар бит. Намаҙ уҡыған, ураҙа тотҡан ҡатын-ҡыҙҙарҙың урыны йәннәттәлер. Тол ҡатын-ҡыҙҙарҙың Ҡөръәндә айырым статустары юҡ, улар хоҡуҡтары буйынса башҡа ҡатын-ҡыҙҙарҙан бер ере менән дә айырылмай.
Читать далее →