Тирандарҙы хөрмәтләмәгеҙ!
Психологияла һәм хоҡуҡта тиранлыҡ — ул юғарыраҡ вазифа биләгән йәки властьлы кешене, ғәҙәттә, теләгәнен эшләргә мәжбүр итеү маҡсатында, йоғонто яһау, йәберләү йәки ҡурҡытыу акты. Был хәл туранан-тура һүҙ йәки физик көс ҡулланыуҙы үҙ эсенә ала, шулай уҡ теләгәнен эшләргә теләмәгән кешене мәжбүр итеү, ҡурҡытыу йәки уны манипуляциялау кеүек нескә ысулдарҙы ла үҙ эсенә ала. Ислам; йәберләүгә, тиранияға, тәкәбберлеккә һәм тупаҫлыҡҡа түҙмәй. Ул матур һүҙҙәрҙе һәм матур стилде өҫтөн күрә һәм өҫтөнлөк бирә. Тиран – иҙеүселәрҙе (золомсыларҙы) — Ислам дине дошман итеп күрә. Ул тиранлыҡ, ғәҙелһеҙлек, һуғыш тыуҙырыусы, кешелекһеҙ эшмәкәрлеккә алып барыусы, баҫҡынсы, язалаусы, талаусы йәки эксплуататор булған һәр төрлө ғәмәлде, кешене, төркөмдө, өммәтте, ойошманы, йәмғиәтте, дәүләтте, структураны, системаны йәки заговорҙы дошман тип иғлан итә һәм диндарҙарҙы иҫкәртә; Ислам уларға бөтә көстәрен, шул иҫәптән һуғыш саралары менән дә көрәшергә ҡуша, был хәлде төҙәтер өсөн. Тиранлыҡ менән көрәш мотлаҡ.
Тарихтың һәр осоронда тирандар булған. Икенсе төрлө әйткәндә, фирғәүендәр Муса пәйғәмбәр ваҡытындала һәм бар тарихтың бөтә осорҙарында, шул иҫәптән бөгөнгө көндә лә бар. Шулай уҡ сихырсылар, йыландар һәм тылсымлы таяҡтар бар. Аллаһтың хакимлығы Ҡиәмәт көнөнә тиклем дауам итәсәк. Беҙ, иманлылар, Ҡөрьәнгә һәм, был урынлы булғанда, тарихтарға мөрәжәғәт итәбеҙ, принциптарҙы билдәләү, һабаҡтар алыу һәм донъяның хәҙерге торошоноң ниндәй осорға ҡарауын аңлау өсөн. Әммә бөгөн хәл бөтөнләй икенсе һәм ҡатмарлы. Атап әйткәндә; әлеге хәл ниндәйҙер билдәле бер дәүергә/периодҡа оҡшамай, һәр хәлдә, ул бер-ике проблема менән генә сикләнмәй, улар йышыраҡ барлыҡҡа килә. Тик бер йәки ике яуызлыҡ һәм яуызлыҡ ысулдары ғына әүҙем түгел, тик бер йәки ике гонаһ ҡына алғы планда түгел... Бөгөн бөтә яуызлыҡтар, бөтә шайтанлыҡтар, бөтә фирғәүендәр, нимродтар, хамандар, карундар... бер үк ваҡытта әүҙем һәм, кисәге көндән айырмалы рәүештә, улар глобаль кимәлдә ойошторолған. Уларҙың пландары һәм проекттары бар, алдынғы технологиялары, төрлө ҡорамалдары, төрлө ҡоралдары, төрлө технологияларҙы ҡуллана алған персоналы бар, һәм улар төрлө, ҡатмарлыраҡ ысулдар ҡуллана, һәм улар бер ниндәй ҙә ҡағиҙәләрҙе танымай.
Был координацияланған системаны атау, уны таныу һәм уның нисек эшләүен асыҡлау, Ерҙә йәшәгән һәм был глобаль системаның ҡорбандары булған бөтә кешеләрҙең төп хәстәрлеге булырға тейеш. Сөнки был система һеҙгә хатта бер минутҡа ла ҡәнәғәтләнергә, бәйләнгән сылбырҙарығыҙҙы ташларға һәм үҙегеҙҙе тыңларға, күҙәтергә, уйларға, нимә булғанын аңларға һәм һорауҙар бирергә мөмкинселек һәм мөмкинлек бирмәй. Эҙәрлекләү проблемаһы боҙоҡлоҡ ҡылыусыларҙың үҙендә түгел, ә кешеләрҙең уларға нисек ҡарауында. Икенсе төрлө әйткәндә, тирандарҙың тиран булыуы — ҡанһыҙлыҡтың булыуы түгел; халыҡтың йәшерен йәки хатта асыҡтан-асыҡ ризалығы һәм ярҙамы; проблеманың һаҡланып ҡалыуын һәм институционалләштерелеүен гарантиялай. Бындай ярҙамдың бер сәбәбе — тирандарҙың аҡыллығына ышаныу, улар ҡарар тип атаған пландарын ҡабул итеү, башҡа вариант мөмкин түгеллегенә инаныу...
Ҡайһы берҙә тирандар ҙа төрлө була. Йәмғиәтте тотоу өсөн көс һәм власть ярҙамында тормошҡа ашырыла ала, тип ышандырырға мөмкин, йәки етди проблемаларҙы хәл итеүҙе тәҡдим иткән проекттарҙы тиран булмаған ҡиәфәттә күҙ алдына килтерергә мөмкин, һәм шул саҡта тирания асыҡ була ала, әммә беҙ шулай уҡ властьҡа ынтылыштың нимә икәнен бик яҡшы беләбеҙ. Шуға күрә Аллаһ беҙҙе йәберләүселәргә яҡынлығыбыҙҙан һәм һөйөүебеҙҙән киҫәтә: «Ут һеҙгә лә ҡағыласаҡ". Бөгөнгө тиранияны Гитлер йәки Саддам кеүек мотивтар аша анализлап булмай. Был залимдарҙың профиле, әммә был ҡараш тулы түгел һәм яңылышлыҡ тыуҙыра. Ысынлап та, бөгөнгө баҫымсылар бик наив һәм улар һеҙҙең менән бергә тиранияға ҡаршы, тыныслыҡ һөйөүсе һәм дөрөҫлөктә, улар һеҙҙең менән бергә доға ҡыла, улар күңелле, йор һүҙле һәм яҡшы кейенгән, улар һөйкөмлө, улар һеҙҙең хистәрегеҙҙе иркәләй...
Беҙ тиранияға уның системалы тәбиғәтенә һәм менталитеты контексына иғтибар итеп ҡарарға тейешбеҙ. Был күренешкә принципиаль ҡараш кәрәк; ғәҙеллек, выждан, иғтибар, математика, статистика, тарих һәм әхлаҡ нигеҙендә картинаны уҡырға тырышырға кәрәк.
Әгәр һеҙ золом ҡылыусылар яғында булһағыҙ; иҙеүсе менән көрәшеү мөмкин түгел. Уларға: «донъябыҙҙы емермәгеҙ» тигәндә, улар: «Юҡ, беҙ — реформаторҙар» тип яуаплай. Тирания власть менән башлана. Власть эмоцияларға һәм уйҙарға йоғонто яһай. Кеше йәне үҙенең аҡыл-фекерен үҙгәртә ала, һәм был тыумыштан килгән үҙенсәлек.
Хәҡиҡәт шунда: кеше гонаһ ҡыла, сөнки ул: мин Аллаһҡа мохтаж түгелмен, тип уйлай. Әммә бары тик уның Раббыһына ғына ҡайтыу. Яралғы тамсыһы, 96 сүрә.
Әммә юҡ! Кеше рөхсәт ителгән сиктәрҙән сыға, уға бер нәмә лә кәрәкмәй кеүек тойолғанда.( Юҡ бит, кеше барыбер аҙғынлыҡта хаттин ашар). 96:7
Бөгөн донъя тиранияһының исеме империализм. Һәм империализм капитализм аша халыҡҡа иң ҙур зыян килтерә. Тап ошо контекста ул бөтә һуғыштарҙы, баҫып инеүҙәрҙе, геноцидтарҙы, түңкәрелештәрҙе, теракттарҙы, монополияларҙы, глобаль талауҙарҙы, глобаль тәбиғәтте юҡ итеүҙе, глобаль блокадаларҙы һәм санкцияларҙы, глобаль талауҙы һәм бандитизмды, язалауҙы һәм глобаль боҙоҡлоҡтарҙы һәм әхлаҡһыҙлыҡты көсләп тасуирлауҙы тормошҡа ашыра.
Андре Моруа тигән сәйәсмән, бөтәһен дә йомғаҡлай: «Мораль яҡтан көсһөҙ һәм әҙәпһеҙ манералығы йәмғиәт; тирандар һәм талаусылар (бурҙар) менән һоҡлана!!!» Кешелә позиция булырға тейеш; уның күреү, аңлау–фекерләү, мөхәббәт, ғәмәл булырға тейеш», — ти Джахит Зарифоглу. Ысынлап та, йәмғиәттәр аҙашыуҙа.
Тиранияға ҡаршы нимә эшләргә, Ҡөрьәндә бөтә аспекттарҙа ла асыҡ итеп яҙылған, һәм был пәйғәмбәрҙәрҙең етәкселеге һәм пәйғәмбәрҙәр етәкселеге аҫтында эшләнгән. Муса фирғәүен янына бара. Ул үҙен аллаһ тип атаған һәм барыһы ла унан ҡурҡҡан тиранға юллана.
Фирғәүен янына бар! Бар һин Фирғәүен янына, — тине. — Ул бик тә аҙҙы, хаттин ашты... Сүрә 79, (Йолҡоп алыусылар)
Илаһи юл асыҡ. Тиранияны ҡолатыу Раббы тәғлимәте аша мөмкин. Аллаһҡа таянып, уның юлын дауам итеп, ҡурҡмайынса. Бер ҡасан да алдаҡсыларға, ялғансыларға, әҙәпһеҙҙәргә, етешһеҙлектәрҙе эҙләүселәргә һәм мыҫҡыллаусыларға, ике йөҙлөләргә, һәр ваҡыт ғәйбәт һөйләүселәргә, һәр ваҡыт яҡшылыҡҡа ҡамасаулаусыларға, агрессив һәм хоҡуҡтарҙы боҙоусыларға, гонаһҡа батҡандарға, тупаҫ һәм тиран булғандарға, өҫтәүенә, бөтә намыҫһыҙ һәм түбән кешеләргә буйһонмағыҙ, сөнки уларҙың байлығы, хакимлектәре бар.
Йәмғиәттең хөрмәтле кешеләре тирандарға ҡул сабмай һәм уларға буйһонмай. Улар был золом ҡылыусы әҙәмдәргә ҡаршы көрәшә, уларҙан ҡурҡмай. Аллаһ намыҫһыҙ һәм түбәнселккә төшкән кешеләр һәм төркөмдәр алдында баш эймәй, хатта уларҙың байлығы һәм ялағайҙары, ядро ҡоралы, алдынғы технологиялар һәм киң мәғлүмәт саралары булһала. Был юл. Был ҡарар. Һәм, бәхеткә күрә, бөгөнгө көндә лә шулай эшләгән кешеләр бар.
Иң бөйөк джихад — тирандарға ҡаршы көрәшеү. Хәҡиҡәт өндәшмәгән ерҙә ялған терелә. Үҙ хоҡуҡтарыңды яҡлай алһаң, өндәшмәү — телһеҙ иблис булыу. Иҙеүсегә ҡарата өндәшмәү уның илаһилаштырылыуын аңлата.
Пәйғәмбәребеҙ ғәләйһиссәләм: «Иҙеүгә ҡаршы өндәшмәгән кеше — телһеҙ шайтан, ул да иҙеүҙә ҡатнаша һәм уның иптәше була».
Иҙеүсегә ҡарата мәрхәмәт күрһәтеү һәм уға ҡарата үс алыуҙан тыйылыу бер ҡасан да мәрхәмәтлек булып тормай. Сөнки был осраҡта йәберләнгәндәрҙең хоҡуҡтары боҙола, ә йәберләүсегә йәберләүҙе дауам итеү мөмкинлеге бирелә. Ошо сәбәптән Беҙҙең Пәйғәмбәребеҙ: «Мәрхәмәт күрһәтмәгән кеше ярлыҡау алмаясаҡ» тине. (Бохари,» Адаб«, 18; Мөслим,» Фадаил", 65). Шуға күрә, ваҡыт еткәс, һуғыш коррупция, яуызлыҡ, йәмғиәтте боҙған һәр төрлө тәртип, әхлаҡһыҙлыҡ һәм ҡанһыҙлыҡ элементтарын бөтөрөү өсөн бөтә кешелеккә күрһәтелгән мәрхәмәт һәм шәфҡәтлелек ысулы булып китә.
Беҙҙе ҡан, күҙ йәштәре, ҡысҡырыуҙар һәм ыңғырашыуҙар тетрәндерә. Донъяуи әйберҙәргә һөйөү, власть һәм абруйға ынтылыш ҡәрҙәштәрҙе бер-береһе менән көрәшергә мәжбүр итә. Әммә бер кешене үлтереүҙе бөтә кешелекте үлтереү тип иҫәпләгән дингә эйәреүселәрҙең көс ҡулланыу, конфликттар, үлтереүҙәр һәм үлтереүҙәр менән иҫтә ҡалыуы ни тиклем күңелһеҙ.
Беҙҙең бурысыбыҙ — һәр ваҡыт йәберләнгәндәр һәм ҡорбандар яғында булыу, ә йәберләүсе яғында булмау. Пәйғәмбәребеҙ (саллаллаһу ғәләйһи үә сәлләм) былай тигән: «мосолман — мосолмандың туғаны. Ул уны йәберләмәй, ярҙамһыҙ ҡалдырмай һәм кәмһетмәй. Иҙеү алдында, донъяның ҡайһы өлөшөндә булыуына ҡарамаҫтан, өндәшмәү, иҙелгәндәргә һәм ғәйепһеҙҙәргә ярҙам ҡулы һуҙмау — был пәйғәмбәрлек тәғлимәтенән мәхрүм булыу. Беҙҙең бурыс — мөмкин тиклем күберәк матди һәм рухи ярҙам күрһәтеү, был ваҡиғалар алдында иҙелгәндәрҙең доғалары менән Аллаһ араһында бер ниндәй ҙә ҡаршылыҡ юҡлығын белеү.
Аллаһ илсеһе (салләллаһу ғәләйһи үә сәлләм) әйтте: «Кем иҙеүсе менән һәм уға ярҙамға килә, уның иҙеүсе икәнен белеп, ул Исламдан сыҡҡан» Нуреддин әл-Хайсеми, Мәжмәүз-Зеваид, Пер. Яшар Гюнгор, Истанбул. 2009, 7-се Том, 260-сы Бит, HDS. 7064. Табараниҙан, әл-Мөжәм Әл-Кәбир (619). Имам Хафиз әл — Мунзири, хәҙистәр аша Ислам Таргиб һәм Тархиб, Пер. А.Мөхтәр Бююкчынар һ. б. Тарих. Ty C.4, Sh.459, Hds.6 Табараниға тапшыра. Имам Хафиз Ибн Ҡасир, 3-сө том, 426-сы бит
Әл-Маида сүрәһе, 51: «Эй, Иман килтереп инаныусылар! Йәһүдтәрҙе һәм христиандарҙы дуҫ итеп алмағыҙ. Сөнки улар бер-береһе менән дуҫ (улар бер-береһенең яғына сыға). Улар араһында һеҙҙең арағыҙҙан дуҫтарығыҙ ҙа бар. Ысынлап та, Аллаһ залимдарҙы тура юлға күндермәй».
Һеҙ шундай фетнәләрҙән ҡурҡығыҙ, ул фетнәләр бары тик залимдарға ғына ҡағылмаҫ (барығыҙҙы ла тар-мар итер). Белегеҙ, Аллаһтың ғазабы дәһшәтлеҙер. 8/26
Ҡөҙрәт эйәһе Раббы: «Яуызлыҡ ҡылыусыларға ғына ҡағылмаған бәлә-ҡазанан һаҡланығыҙ, һәм белегеҙ: Аллаһ язала ҡаты».
Хәҙистә һөйөклө Пәйғәмбәребеҙ (саллаллаһу ғәләйһи үә сәлләм) былай ти: «Әгәр кешеләр йәберләүсенең йәберләнеүен күрһә һәм уға ҡаршы сыҡмаһа, Аллаһ уларҙы дөйөм язаға тарттырасаҡ».
Ғәҙелһеҙ булғандарҙы ғына түгел, һеҙҙе лә ғәҙелһеҙлеккә дусар итерлек ҡотҡонан ҡурҡығыҙ. Белегеҙ: Аллаһ яза биреүҙә ҡаты. Һынау ғәҙелһеҙ гонаһлыларҙы ғына түгел, ә гонаһ ҡылыусыны күреп, уны төҙәтергә тырышмаған ғәйепһеҙ кешеләргә лә ҡағылыр. Аллаһтың язаһы енәйәт ҡылыуҙа ғәйепле булғандарҙы ғына түгел, ә башҡаларға ла ҡағыла, шуға күрә кешеләр бындай һынауҙан ҡурҡырға тейеш, тирә-яҡтағыларҙы боҙоҡлоҡтан тоторға, насарлыҡ һәм яуызлыҡ таратыусы яуыз енәйәтселәргә ҡаршылыҡ күрһәтергә, башҡаларға гонаһ ҡылырға һәм ғәҙелһеҙлек ҡылырға рөхсәт итмәҫкә тейеш. Кешеләр белергә тейеш: Аллаһ Уны ярһытырға баҙнат иткән һәм уның илтифатын яуларға тырышмаған һәр кемде ҡаты язалай...
Беҙҙең Пәйғәмбәребеҙ (саллаллаһу ғәләйһи үә сәлләм) үҙенең хәҙистәренең береһендә былай ти: «Яуызлыҡты һәм ғәҙелһеҙлекте күргән кеше быны үҙ ҡулы менән төҙәтергә тейеш; әгәр ул быны эшләй алмаһа, үҙ теле менән төҙәтһен; әгәр ул быны эшләй алмаһа, ул быны бөтә йөрәге менән күрә алмаһын...»
Яуыз хакимдарға ҡаршы дөрөҫөн һөйләү — иң бөйөк джихад. (Тирмизи, Фитан, 13) «Әгәр кешеләр йәберләүсене күреп, уны йәберләүенә ҡамасауламаһа, Аллаһ уларҙы дөйөм язаға тарттырасаҡ».
Аллаһ Илсеһенең (саллаллаһу ғәләйһи үә сәлләм) һүҙҙәренә ҡарағанда, баҫым яһаусының рәхимһеҙлеген хуплау, хатта өндәшмәү юлы менән дә, бөтәһенә лә ҡағылған ғазапты аңлата...
Аллаһ илсеһенең (саллаллаһу ғәләйһи Үә сәлләм) былай тип әйткәнен еткерә: «Юҡ, Юҡ! Юҡ! Әгәр һеҙ тиран тиранияһына ҡаршылыҡ күрһәтмәһәгеҙ, һеҙгә ҡотолоу юҡ! Ул бойороҡ бирҙе». (Тирмизи, Тәфсир Әл-Ҡөрьән, 5)
Ғәҙелһеҙлектең шаһиты булған һәр кем ғәҙелһеҙлектән яфаланған кеше кеүек үк яуаплы һәм иҙеүгә ҡаршы торорға, уға ҡаршы торорға һәм уны булдырмаҫҡа тырышырға тейеш. Социаль һиҙгерлегенең кәмеүе арҡаһында: «Миңә теймәгән йылан мең йыл йәшәһен». Бындай яуаплыһыҙ һәм хәстәрһеҙ ҡараштың үҫеше бөтә йәмғиәткә зыян килтерә. Ошо сәбәптән Ҡөрьәндә йәберләүҙе ҡабул итеү генә түгел, ә йәберләүселәргә лә эйәреү тыйыла (Худ, 11/113).
«Баҫымға дусар ителгәндәрҙең хоҡуҡтарын яҡлау өсөн көрәшмәгәндәр хөкөм ителә». (Ан-Ниса, 4/75.
Әгәр ҙә йәберләүҙәргә ҡаршылашмаһаҡ, йәмғиәттә ғәҙеллек булмаясаҡ, һәм шул арҡала аяуһыҙ кешеләр йәмғиәттең тыныслығын боҙасаҡ. Ғәҙеллек тантана итмәгән, ә ғәҙелһеҙлек хөкөм һөргән йәмғиәт Алланың ризалығын һәм ярҙамын ала алмаясаҡ. Сөнки, Ҡөрьәндә асыҡ итеп әйтелгәнсә: «Иҙеүселәр уңышҡа өлгәшә алмаясаҡ». (Әл-Ҡасас, 28/37.) Ошондай картинаны һүрәтләгәндә, Пәйғәмбәр ғәләйһиссәләм, йәберләү алдында өндәшмәгәндәр һәм йәберләүсенең ғәмәлдәре тураһында асыҡтан-асыҡ һөйләмәгәндәр уның яҡлылар тип иҫәпләнәсәк, тип белдерә. (Ибн Ханбал, II, 191)
Мосолман ҡәрҙәштәр, тарихтарҙан һабаҡ, фәтүә алығыҙ. Ысынбарлыҡта һеҙҙең донъяғыҙҙың нәфсеһен ҡәнәғәтләндергән социал торош – һеҙҙе аҙаштырыға Иблис ҡорған тоҙаҡ ул. Күпселеккә эйәреп, тирандарығыҙҙы хуплау Ислам диненән сығара һәм тамуҡҡа илтә. Әлеге мәлдә бар халыҡ йәмғиәтелә тура юлда түгел, барыһыла аҙашыуҙа. Шул арҡала иманығыҙҙан яҙаһығыҙ бит!
Аллаһ Тәғәлә был турала һәр саҡ үҙенең Ҡөръән Ҡәрим китабы, уның изге аяттары аша беҙҙе иҫкәртә бит. Шулай уҡ Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәд ғәләйһиссәләм хәҙистәре лә хәҙерге мәлдә, Дәджәлдәр килгән мәлдә бик актуаль, аҡты ҡаранан айырырға ярҙам итә. Аллаһ тура юлдан яҙырмаһын!