ҡәбер
Тереләй күмелгәндәр!
Эй әҙәм балаһы! Мәрхүм – мәрхүмә ата-әсәң, әреуах туғандарың, был донъянан үткән ғәзиз балаларың тереләй күмелгән икәнен беләһеңме? (Бында балалар тиеп, 12 йәштән үткән, бәлиғ булған балалар хаҡында, улар ҡылынған гонаһлары өсөн яуап бирер, ә был йәшкә тиклем вафат булған балаларҙың урыны ожмаҡта, иншаАллаһ, уларҙың гонаһлары һаналмай). Нисек инде тереләй күмелгән?. Улар бит үлделәр ҙә ләбәһә! Әммә уларҙы ерләгән ваҡытта улар тере ине...
Әйтәйек, һеҙ түшәктә ятаһығыҙ!.. Ваҡыт-ваҡыты менән был тормоштоң аҙағы етеүен аңлайһың. Ҡайһы берҙә һеҙ хыял күренешенә сумаһығыҙ. Ҡайһы бер иҫке хәтирәләр, ҡайһы бер яңы өмөттәр...
Һәм бына ваҡыт етә. Ҡулығыҙҙы күтәрергә теләйһегеҙ, ә ул күтәрелмәй!.. Был нимә? Ҡулың менән идара итә алмайһың... Ул параличланғанмы әллә? «Эй!» тип әйтергә теләйһең, ләкин әйтә алмайһың!
Көтмәгәндә балаң һинең эргәңә килеп баҫа һәм ҡысҡыра!
- Ул үлгән! Әсәйем үлде! Әсәй, беҙҙе ҡалдырма!
Һеҙ ҡысҡырырға теләйһегеҙ.
- Юҡ! Юҡ, мин үлмәнем.
Файҙаһыҙ!.. Ауыҙыңды ла, тауышыңды ла хәрәкәтләндерә алмайһың!
Шул уҡ ваҡытта һеҙҙең туғандарығыҙ бүлмә тултыра. Барыһы ла илай, бөтәһе лә ҡайғыра, бөтәһелә һине йәлләй...
Табипмы кәрәкме? Ниңә кәрәк?! Уның кәрәге юҡ!
Тирә-яғығыҙҙа кешеләр йыйылһа ла, һеҙ азатлыҡ тойғоһо кисерәһегеҙ!.. Һеҙ тороп, бүлмә буйлап йөрөй башлайһығыҙ!..
Һеҙ уларға: «Мин үлмәнем, мин һеҙҙең арағыҙҙа йөрөйөм, зинһар, иламағыҙ!» — тип әйтергә теләйһегеҙ. Әммә был файҙаһыҙ!.. Улар һине ишетмәйҙә һәм күрмәй... Тере аралашыу өҙөлдө!..
Ҡыҙың, туғандарың аптырау хәлендә, уларҙың ҡысҡырышыуы һәм илауы һине лә ныҡ борсоуға һала!..
Һеҙ нимәлер эшләргә теләйһегеҙ, уларға нимәлер аңғартырға теләйһегеҙ, әммә был мөмкин түгел!.. Һеҙ уларға ҡағыла, һыйпай алмайһығыҙ, улар менән һөйләшә алмайһығыҙ, бер нәмәне лә хәрәкәтләндерә алмайһығыҙ!
Улар ултыралар, һинең түшәгең янында доға ҡыла башлайҙар. Улар һеҙҙең хаҡта һөйләй башлай: бындай һәм шундай һәйбәт ине, шул хәтлем һәм был яҡтан һәйбәт ине!
Һуңынан был бүлектәр тамамлана. Улар һине йыуалар һәм кәфенгә төрәләр. Һеҙ быларҙың барыһын да күрәһегеҙ!..
Һәм улар һине күтәреп ҡәбергә алып бара. Асыҡ ҡәбер һәм...
Һеҙ тереләй ҡәбергә һалынасаҡһығыҙ! Һеҙҙе тереләй балсыҡ менән күмәсәктәр!
Хәҙерге аҡылы, белеме, хистәре менән йәшәгән тере кеше кеүек!.. Ә инде өҫтөгөҙгә тупраҡ ташлай башлаһалар, ҡаты ғазапты тоя башлайһығыҙ, сөнки һеҙҙе, яңғыҙығыҙҙы ҡалдырып был соҡорҙа, был ҡараңғы ҡәбергә бикләйҙәр!..
Һәм хәҙер һеҙҙең өсөн яңы донъя башлана!..
Әммә был донъяла, төштәге кеүек үк, ваҡиғаларҙы үҙең теләгәнсә йүнәлтеү мөмкинлегенән мәхрүм ҡалаһың!..
Һеҙ был һәләтте ерҙәге тормошта үҙләштерә алмағанлыҡтан, бөгөн һеҙ тулыһынса ошо мөхит ваҡиғаларына буйһонаһығыҙ!..
Һәм һеҙ әҙерләнә алмаған дәрәжәлә, һеҙ сикһеҙ ҡот осҡос ысынбарлыҡҡа эләгәһегеҙ!..
Бына һеҙҙең был донъяғыҙҙың барлыҡҡа килеүе, ҡәбер йәһәннәмдәре тип һүрәтләнә...
Шуға күрә Рәсүлуллаһ. ғәләйһиссәләм әйтте:
"Әгәр кеше ҡәбергә инһә, уның (иманһыҙҙың, аҡырған) тауышын күктәрҙәге бөтә йән эйәләре ишетә ала, тик кешеләр һәм ендәр генә ишетә алмай".
Ниндәй үкенес менән ҡәбергә инә! Һәр көн ошо кешегә ҡәберҙә тамуҡтан тәҙрә асыла: һин — тамуҡ кешеһе, бына ҡайҙа эләгәһең, һәм ожмахтан тәҙрә асыла, һәм ожмах күрһәтелә. Һин был урынды юғалтҡанһың, тиҙәр, һәм ул бик ныҡ ғазапланыр.
Был ябай кешеләрҙең хәле!
Әгәр ҙә иманлы кеше, йәғни унда билдәле бер тырышлыҡ менән эләкһә, киреһенсә, ул үҙенең йәннәттәге тәғәйенләнешен дә, уттан ҡотолоуын да күрә.
Уға тағы бер хәҙис формаһы яуап бирә: "Һин тамуҡҡа эләгергә йыйынғанһың, әммә ҡылған ғәмәлдәрең арҡаһында тамуҡтан ҡотолдоң! Ул да тамуҡта урын күрә, әммә ул ҡотолған!
Әйҙәгеҙ, тағыла билдәле хәҙисте-шәрифте иҫкә төшөрәйек:
«Кем үлә — ул йоҡоһоннан уяна»,. — тигән...
Ғосман хәҙрәт (радыйаллаһу ғәнһү) ҡәбер янында торғанда, һаҡал-һаҡалы еүешләнгәнсе илай. «Һин ожмах һәм тамуҡ иҫкә алынғанда иламайһың, ә бында илайһыңмы?» — тип һорағас, ул былай тип яуаплай:
Мин Рәсүлуллаһтың (салләллаһу ғәләйһи үә сәлләм) былай тип әйткәнен ишеттем:
- Ҡәбер — ул үлеләр донъяһындағы беренсе йәшәү урыны. Әгәр кеше унан ҡотолһа, ҡалғандары еңелерәк... Әгәр юҡ икән, ҡалғандары ауырыраҡ... Ниндәй генә күренеш (бик ҡурҡыныс) күрмәһәм дә, ҡәбер унан да ҡурҡынысыраҡ.(Тирмизи)
Кеше тән өҫтөнән контроль юғалта, мейеһе эшләүҙән туҡтай, һәм тәне ҡәбергә төшә. Артабан...
Ибн Ғүмәрҙең (радыйаллаһу ғәнһү) һүҙҙәренән тапшырыла:
Әгәр ул йәннәт кешеләре араһынан булһа, ул йәннәт кешеләре араһынан булыр, әгәр ул ут кешеләре араһынан булһа, ул ут кешеләре араһынан булыр. — Бына был — һинең урының, — тип әйтерҙәр.
Әйҙәгеҙ, Ҡиәмәт көнөнә тиклем ҡәберҙә булыу феноменын ентекләберәк ҡарап сығайыҡ:
Әбү Хөрәйрә (радыйаллаһу ғәнһү) һөйләй: Рәсүлуллаһ (салләллаһу ғәләйһи үә сәлләм) былай тигән:
- Үлгән кешене — йәки берегеҙҙе — ерләгәндә, уның янына ике фәрештә килә. Уларҙың береһенең исеме — Мункар, икенсеһенең — Некир. Һәм уларға әйтерҙәр:
- Был кеше тураһында нимә әйтерһең?
Шул саҡта ул үҙе уйлағанды ғына әйтер:
- Ул — Алланың ҡоло һәм рәсүле. Аллаһтан башҡа илаһ юҡ, тип шаһитлыҡ ҡылам, һәм Мөхәммәд, ғәләйһиссәләм, Уның ҡоло һәм рәсүле икәнлегенә шаһитлыҡ ҡылам.
Шунда ике фәрештә:
- Һинең ошолай тип әйтеүеңде белә инек, — тинеләр.
Һуңынан уның ҡәбере майҙанында етмеш ҡултыҡҡа киңәйтелә, һуңынан ул яҡтыртыла һәм уға: «Йоҡла!» тип әйтелә. Ул былай ти:
- Ул: «Миңә ҡайтып ғаиләмә хәбәр итергәме?
Һәм фәрештәләр әйтер:
- Кейәү менән кәләш кеүек йоҡлағыҙ, уны ғаиләһенең иң яратҡан кешеһе уятасаҡ.
Был кеше, Аллаһ уны хөкөм итеү өсөн түшәктән ҡуҙғатҡанға тиклем, йоҡлап ята.
Әгәр ул ике йөҙлө булһа:
- „Ул — илсе“, — тип һөйләгәндәрен ишеттем, мин дә шулай һөйләгәйнем, әммә белмәйем.
Ике фәрештә әйтер:
- Беҙ быны әйтерһең тип уйлаған инек.
(Шул ваҡыт Ергә әйтелер)»тупрағын менән баҫ", — тип әйтелер. Ер уның өҫтөнә емерелер, ҡабырғаларын сығарғансы һәм ғазапта ҡалыр, Аллаһының әмере менән уны Ҡиәмәт көнөнә тиклем ятып торорға мәжбүр итәсәк.
Был ҡотолғоһоҙ ахыры, ул ҡотолғоһоҙ рәүештә буласаҡ, сөнки һеҙ бөтә ғүмерегеҙҙе үҙегеҙҙе тән тип ҡабул итеүегеҙҙең тәбиғи эҙемтәһе!..
Көндөҙ күреп, аҡылыңды биләгән нәмәләр автоматик рәүештә йоҡлағанда төшкә инә һәм йоҡлап ятҡанда унан ҡотола алмайһың!
Шулай уҡ һеҙ күргән ҡот осҡос хәлде үҙгәртә алмайһығыҙ. Ҡурҡыныс төш ниндәйҙер эшләгән йәки кисергәндәрҙең тәбиғи һөҙөмтәһе булған кеүек, ҡәберҙәге тормош — был мөхит, унда донъяла кисергәндәреңдең һөҙөмтәләре, үҙләштерелгән эмоцияларың һәм бәйләнгәнлек автоматик рәүештә сағыла!
Әгәр һеҙ аңлы рәүештә ҡәберҙәге, тән менән бәйләнеште өҙгән хәлдә йәшәүегеҙҙе дауам иткән донъялағы тормошҡа әҙерләнмәһәгеҙ, был яҙмыш һеҙгә мотлаҡ эләгер!
Бында һорау тыуа... Ҡәберҙә ерләнгән кешенең яҙмышы шундай булғас, уны ҡәберҙә ерләмәҫкә, ә яндырырғамы?
Яндырыу тағы ла ҡот осҡос һөҙөмтәләргә килтерә! Сөнки ҡәберҙә был ғазаптар, бәлки, илле, бәлки, йөҙ, бәлки, ике йөҙ йыл дауам итер, тән тарҡалғансы һәм таралғансы. Әммә әгәр һеҙҙе яндырһалар? Әйтәйек, мәйетегеҙҙе яндыралар!.. Ысынлап та, һеҙ үле түгел, һеҙ тере!.. Шул саҡта һеҙ үҙегеҙҙе яндырылыуын күрәһегеҙ, һәм бынан күңел ғазабы кисерәһегеҙ!.. Күҙ алдына килтерегеҙ, һеҙҙе төшөгөҙҙә, ҡот осҡос төшөгөҙҙә яндыралар!.. Һәм һеҙ бер үк ваҡиғаны иҫәпһеҙ-һанһыҙ ҡабатланып, яндырыу ваҡиғаһы менән бергә даими ғазапланаһығыҙ!.. Бәлки, Ҡиәмәт көнөнә тиклем!
Йәки һеҙҙе һыуға ташланылар. Уйлап ҡарағыҙ, йоҡоғоҙҙа һыуға батып бараһығыҙ!
Тағы ла, иң яҡшыһы — кәүҙәне ергә күмеп, серегән хәлдә ҡалдырыу... шундай дини йола!..
Ҡәберҙә бөтә үлгәндәр ҙә бармы?
Юҡ!
Үлеләр ике төркөмгә бүленә:
Беренсе төркөм — «шаһидтар», йәғни «Аллаһ юлында, көрәштә» тип үлгәндәр. Улар ҡәбергә үлемдең тәүге мәлендә инә, унда фәрештәләр менән осраша, һәм, тейешле һынауҙарҙы үтеп, Ҡиәмәт көнөнә тиклем иреккә сығарыла һәм тирә-яҡта ирекле йөрөй.
Икенсе төркөм — мосолмандар һәм мосолман булмағандар, улар төрлө хаталар һәм етешһеҙлектәр менән йәшәй. Билдәле бер язаларҙан һуң ҡәберҙәгеләргә ожмах урыны әҙерләнгәнлеге тураһында һөйөнөслө хәбәр бирелә, улар терелеү көнөнә тиклем йоҡлай. Ҡиәмәт көнөнә тиклем матур йоҡолар менән йәшәйҙәр. Икенселәре ҡәберҙә ғазаптар менән яталар һәм Ҡиәмәт көнөнә тиклем унда ҡот осҡос хәл менән йәшәй.
Был донъя тормошо (йәшәү, тере булыу) уйын ғына, күңел асыу ғына — башҡа түгел. Ысын тормош — ул Әхирәт тормошо, был турала шик булырға мөмкин түгел. Улар шуны белһә (фани донъяла гөнаһ ҡылмаҫ) ине.(«Имам Ғәлиҙән һорағандар: донъя нимә ул? — тип әйткәндәр. Хәҙрәти Ғәли әйткән: һине Аллаһтан айырып тороусы нәмә, — тигән». Хәсән Чантай тәфсиренән.)
Терелек, тереклек, хәйәт, йәшәү, тормош, ғүмер... синонимдәре «хәйә», (( حَيَ ), Үрмәксе сүрәһе, 64 аят)). Ғәрәпсә hayevân һүҙе тере, йәшәй тигәнде аңлатҡан исем, башҡа семит телдәрендә лә осраған «hyy/hyv» (йәшәү, тере булыу) тамырынан килеп сыҡҡан.
Тәүге һүҙ hayeyân,(хайуан) сөнки ул «hyy» тамырынан килеп сыҡҡан, әммә ул, әйтелеш уңайлылығы өсөн, икенсе «yâ» һүҙен «vav» менән алмаштырып, hayevân формаһын алған. Әммә һөйләшкән ғәрәп һәм төрөк телдәрендә был һүҙ ғәҙәттә hayvân тип әйтелә.
Шуға ла, кешегә үлем килгәндә йән эйәһе түгел, ә хайуаны үлә. Әле өҫтә яҙылғанса, хайуан, «хәйә» тамырынан алынған, тормош эйәһе тигәнде аңлата, һәм был дөрөҫ ҡараш менән беҙҙең тән, ул матди формала тере, шулай уҡ матди тормош эйәһе булған хайуан төрө булып тора. Ә йән, икенсе яҡтан, материя түгел. Ул шулай уҡ үлемһеҙ.
Беҙҙенсә әйтһәк: тән үлә, ә йән ҡала.
Иман килтергәндәрҙең һәм иманһыҙҙарҙың йәндәре тәндәренән бары тик «үлем» тип аталған нәмә килгән саҡта ғына айырыла. Үлем — ул «аннигиляция» (тулыһынса юҡҡа сығарыу, бөтөрөү) түгел. Үлем — ул баҫҡыс, йыландың бер ҡат тиреһен ташлауына оҡшаш этап.
Ожмах һәм тамуҡ «Ғәрш батшалығында» урынлашҡан, ул ете ҡатламдағы биш күктең береһе. Улар ысынбарлыҡта әлеге мәлдә бар. Әммә бөгөн үлгәндәрҙең һәм Ҡиәмәт көнөнә тиклем үлгәндәрҙең йәндәре, Ҡиәмәт көнө килеп еткәнгә тиклем, йәннәткә лә, йәһәннәмгә лә инмәйәсәк. Тәндән айырылған йән фәрештә тиҙлеге менән иллийиндәрҙең йәки сижиндарҙың береһенә оса, улар ете ҡат күк өҫтөндәге күк кимәлендә тора.
Пәйғәмбәрҙәрҙең, шәһиттәрҙең, ҡайһы бер һаҡлаусыларҙың (хафиздарҙың), тәҡүә ирҙәрҙең һәм тәҡүә ҡатын-ҡыҙҙарҙың йәндәре азат ителә. Улар ергә үҙҙәренең рухтары менән теләгән ваҡытта киләләр, яҡындарын күрәләр, ҡарайҙар һәм тыңлайҙар. Улар иманлыларға һуғыштарҙа ярҙам итә. Аллаһтың рөхсәте менән улар туғандарына һәм башҡа мосолмандарға ла ҡайта ала. Ваххабит-салафиттар сектаһына ҡараған кешеләр был мөғжизәләрҙе инҡар итә.
Шулай уҡ бында ниндәйҙер рухи көстәр тапҡандар ҙа бар. Мәҫәлән, һаҡсылар (хранители).
Унда хәҡиҡәткә өлгәшкәндәр, хәҡиҡәт буйынса тормош хәленә ингәндәр, составында үҙгәрештәр кисергәндәр, был үҙгәрештәр һөҙөмтәһендә үҙендә ниндәйҙер илаһи көстәр асылған һәм ошо көстәр тарафынан тормошҡа ашырылғандар бар.
Улар теге донъяла бер-береһе менән осраша. Улар бергә йыйыла, төрлө темаларға фекер алыша, бер-береһенә үҙендә булған төрлө күренештәр тураһында һөйләй, төрлө күҙәтеүҙәр буйынса фекер алыша.
Ул донъяла үҙ тәртибе бар. Шулай уҡ билдәле кешеләр араһында бурыстар бүленеше бар.
Был батшалыҡта билдәле бер кимәлгә еткән, билдәле бер темаларҙы асҡан, билдәле бер урындарҙа тотҡарланып ҡалған кешеләр бар. Аҡылдары менән был донъяға ярҙам иткәндәре лә бар.
Был донъяла йәшәгән ваҡытта ғалим Пири Рейс (боронғо картограф) үҙенең билдәле һәм аҡылға һыймаҫлыҡ донъя картаһын тап шулай итеп, Сөләймән пәйғәмбәрҙең рухы менән кәңәшләшеп төҙөгән. Бөгөн фән был миллиметрлыҡ теүәллек менән төҙөлгән карта алдында көсһөҙ. Сөләймән пәйғәмбәр бер үк ваҡытта пәйғәмбәр ҙә, дәүләт эшмәкәре лә була. Уның заманында донъяла бик юғары технологиялар булған.
Бөтә кешеләр (йәндәре) барлыҡҡа килтерелеп һәм рухи донъяла бергә булған. Шунда бөтәһе лә «ысын хәҡиҡәтте» күреп, иманға килде. Барыһы ла һәм һәр береһе: «Эйе, Һин беҙҙең Аллабыҙ (Хужабыҙ)» тинеләр. Әммә һуңынан был хәҡиҡәттәр рухтар/кешеләр тарафынан онотола. Сират еткән йәнде фәрештәләр әсәһенең ҡарынына 120 көнгә урынлаштыра. Ул тыуа, йәшәй, һайлау яһай һәм һуңынан үлә. Үлгәндә, ул рух донъяһында күргән һәм уны оноторға мәжбүр иткән илаһи ысынбарлыҡты күрә. Әммә әгәр ул был донъяға ышанмаһа, әгәр ул үҙенең ихтыяр иркен дөрөҫ ҡулланмаһа, ул еңеләсәк һәм тамуҡтың мәңгелек һәм өҙлөкһөҙ ғазаптарын кисерәсәк.
Рухи донъялағы һуңғы йәндәр донъяға килгәнсе, һынау үткәнсе һәм ерҙәге тормошон тамамлағансы һәм Ҡиәмәт көнө килгәнсе, был йәндәр, донъяға үткән дәүерҙәрҙә килгән һәм тәндәре үлгәндәрҙе, Ҡиәмәт көнөн көтөп, «Сиджин»дә (в самом нижнем слое земли) ғазапланасаҡ. Иман килтергәндәрҙең йәндәре, киреһенсә, «Иллийин»дә (верхняя степень рая) бүләкләнә. Улар шулай уҡ был донъялағы туғандары тураһында яңы ғына вафат булған һәм уларға ҡушылған йәндәрҙән һораша һәм яңылыҡтар ала.
Йән һәм тән араһында 12 төрлө бәйләнеш бар. Үлем ваҡытында тән менән йән араһындағы өс бәйләнеш кенә өҙөлә. Туғыҙ бәйләнеш әүҙем ҡала. Икенсе һүҙ менән әйткәндә, кеше үлгәс, уның тәне файҙаһыҙ һәм файҙаһыҙ сүп-сарға әйләнмәй. Өҙөлгән бәйләнештәр — хәрәкәт, төҫ һәм йылылыҡ бәйләнеше. Тыңлау, күреү, һиҙеү һ.б. бәйләнештәр дауам итә. Үлгән кеше үҙе янына килгән кешеләрҙе күрә, ишетә һәм һиҙә, әммә ул хәрәкәт итә алмай. Ул яуап бирә алмай. Ул бер хәрәкәт тә яһай алмай.
Уның ҡәбергә һалынған тән менән бәйләнеше өҙөлмәй. Уның йәне ҡайҙа ғына булһа ла — Иллийиндәме, Сиджиндме, ғазапланамы, бүләкләнәме — ул был донъяла ҡәберенә килгәндәрҙе күрә, ишетә һәм аңлай. Уның тәнендә ғазаптар ҡәберҙәге ғазаптар кеүек. Ҡәбер донъяһындағы ғазаптар йәнгә лә, тәнгә лә ҡағыла.
Йән мәңгелек/сикһеҙ. Ул мәңгелек ожмахта йәки йәһәннәмдә йәшәйәсәк, был уның һайлауына бәйле. Гонаһлы булып тәмуҡҡа эләкһә лә, иманлы булғанлыҡтан, тәмуҡтан һуң ожмахҡа күсә һәм шунда мәңге ҡала.